حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در پیامی درگذشت عالم مجاهد حجت‌الاسلام آقای دکتر جواد اژه‌ای را تسلیت گفتند. به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، متن پیام رهبر انقلاب اسلامی به این شرح است: بسم‌الله الرحمن الرحیم
با اندوه و تأسف فراوان خبر درگذشت عالم مجاهد جناب حجت‌الاسلام آقای دکتر جواد اژه‌ای را دریافت کردم؛ شخصیت برجسته و ممتازی که سال‌های متمادی مجاهدت‌های بزرگ و مبارک را با اخلاص و بدون اندک تظاهری عهده‌دار شد و یادگارهای فراموش‌نشدنی برای کشور و انقلاب بر جای گذاشت. تشکیل انجمن‌های اسلامی دانشجویان در اروپا، تشکیل مدارس استعدادهای درخشان کشور، مدیریت پدرانه بر مجموعه‌های نخبگانی جوان، و سازنده دوران طلایی مدال‌آوری‌های علمی بین‌المللی از جمله این یادگارهای بی‌همانند است.  این مجاهد خاموش که برادر شهیدی عزیز و داماد شهید عالیقدر آیت‌الله بهشتی بود بنای نخبگی و نخبه‌پروری را بر شالوده‌های محکم ایمان و انقلاب استوار ساخت و سپیدروی و سرافراز به ملاقات خداوند رحیم شتافت. اینجانب با تأسف عمیق، به همسر گرامی و صبور و فرزندان عزیز و دیگر منسوبان و بازماندگان ایشان و نیز به عموم جامعه نخبگانی کشور تسلیت عرض می‌کنم و رحمت و مغفرت الهی را برای آن مرحوم مسألت می‌نمایم.
سیدعلی خامنه‌ای
۲۴ آبان ۱۳۹۹
حجت‌الاسلام جواد اژه‌ای؛ نماینده رهبری در امور دانشجویان اروپا و امریکا در پی ابتلا به کرونا در سن ۷۲ سالگی درگذشت. به گزارش خبرآنلاین، وی که داماد و پسرخاله شهید بهشتی و از طرف مادری جزو خاندان صدر بود، پیش از انقلاب دکترای روانشناسی تجربی از دانشگاه وین گرفت و پس از انقلاب در دولت زمان جنگ، وزیر مشاور و رئیس سازمان بهزیستی و سپس معاون فرهنگی نخست‌وزیر شد. او در دهه 60 سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان (سمپاد) را تأسیس کرد و دو دهه رئیس سمپاد بود. مرحوم اژه‌ای همچنین در دولت‌های هاشمی و خاتمی، مشاور فرهنگی رئیس‌جمهور بود و در زمان احمدی‌نژاد مجبور به کناره‌گیری از سمپاد و دولت شد. رؤسای سه قوه هم در پیام‌های جداگانه‌ای درگذشت حجت‌الاسلام اژه‌ای را تسلیت گفتند.

احمد مسجد جامعی
عضو شورای شهر تهران
در خیابان امیریه، پایین‌تر از خیابان فرهنگ، ساختمانی قدیمی قرار دارد، با حوض و حیاطی مصفا و زیرزمینی چشم‌نواز و زیبا و تالارهای آیینه با سقف‌های رفیع و درهای چوبی بلند و تالار اصلی را، تابلویی بزرگ از سوره حمد به خط ثلث استوار مرحوم استاد احمد نجفی‌زنجانی ‌رحمةالله علیه آراسته است و دو مجسمه برنزی از دو شخصیت برجسته ایرانی، کمال خجندی و کمال‌الدین بهزاد، ساخت ایتالیا، زینت‌بخش ورودی این بناست. این فضا خود به اندازه کافی بیننده را به دل تاریخ و گذشته این خانه می‌برد و اگر بدانیم این خانه از آن یکی از نام‌آوران تاریخ معاصر است، شاید به سفر در دل تاریخ بیشتر هم میل داشته باشیم. این خانه بزرگ، بخشی از باغ امیر بهادر بوده که به واسطه پلی در همین محله، هنوز هم به‌نام پل امیربهادر معروف است. امیربهادر پس از قتل ناصرالدین شاه، از جمله اطرافیان مظفرالدین شاه بود که از تبریز به تهران آمد. او سمتی نظامی داشت، اما یکی از معروف‌ترین چاپ‌های سنگی شاهنامه به سرمایه و کوشش او منتشر شده است و آن چاپ اکنون از جمله نفیس‌ترین نسخه‌های چاپ قدیم شاهنامه در دوره قاجار محسوب می‌شود. تصاویر شاهنامه امیربهادر، سخت جلب‌نظر می‌کند و با توجه به دشواری چاپ سنگی می‌توان حدس زد که برای تهیه آن چه رنج و کوششی به کار رفته و گفته‌اند که چاپ آن هفت سال زمان برده است. در اوایل دوره پهلوی انجمن آثار ملی تأسیس شد تا هزاره فردوسی را برگزار و سپس ساخت آرامگاه فردوسی، حافظ، سعدی، خیام، ابن‌سینا، عطار و نادرشاه را سرپرستی کند. کارنامه انجمن آثار ملی را با ریز مخارج و هزینه‌ها، زنده یاد دکتر حسین بحرالعلومی، در کتابی به‌همین نام و بسیار خواندنی، به تفصیل نوشته است. از جمله می‌دانیم که ساختمان امیربهادر در دهه ۳۰ خریداری شد و پس‌از بازسازی در اختیار انجمن قرار گرفت. ویژگی همه این آثار و بناهای ارزشمند در تلفیق معمارانه و هنرمندانه جدید و قدیم اسلام و ایران با دریافت‌های درست از تحولات هنر و معماری امروز است. آثار این انجمن فقط به بناها و یادبودها مربوط نمی‌شد و انتشارات آن هم یکی از پرافتخارترین فرازهای نشر کتاب در ایران محسوب می‌شود. در واقع بسیاری از متونی را که بخش خصوصی از چاپ و انتشار آن ناتوان بود، این انجمن به بهترین وجه چاپ و منتشر می‌کرد؛ از جمله پاره‌ای از متون مهم شیعی، مانند الغارات ابراهیم بن محمد ثقفی و نقض عبدالجلیل رازی قزوینی که هر دو به تصحیح و با تعلیقات مفصل مرحوم استاد جلال‌الدین محدث ارموی منتشر شده است که در آن سال‌ها اداره اوقاف از آن می‌خرید و به اهل علم و تحقیق هدیه می‌داد. از اعضای مؤثر این انجمن، دکتر غلامحسین صدیقی، وزیر کشور دکتر مصدق و پایه‌گذار جامعه‌شناسی نوین در ایران بود که خوشبختانه خانه مسکونی وی کمابیش به‌همان صورت همچنان در اطراف دانشکده الهیات دانشگاه تهران باقی مانده است. دکتر صدیقی در زندگی و فعالیت‌های سیاسی و علمی سلوکی خاص داشت و بی‌گمان یکی از شخصیت‌های پرجاذبه تاریخ ایران محسوب می‌شود.
خوشبختانه انجمن آثار ملی در همه این سال‌ها، با‌وجود فراز و فرودها، بر پا ماند و کمابیش به خدمات خود ادامه داد. در جریان جنگ تحمیلی و در اثر حملات موشکی، به ساختمان آسیب جدی وارد شد و پس از جنگ، انجمن آثار ملی، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی خوانده شد و با اساسنامه مصوب در شورای عالی انقلاب فرهنگی کار خود را آغاز کرد. در نخستین قدم، بازسازی بنا را در دستور کار قرار داد و آن را بخوبی به سامان رسانید. از جمله مدیران آن نهاد سودمند در سال‌هایی که مسئولیت‌هایی در ارشاد بر عهده داشتم، آقایان مهندس محمد دشتی، دکتر سید کمال حاج سیدجوادی و دکتر مهدی محقق بودند که هریک در بخشی ازکارهای مربوط به‌حفظ و تکمیل بنای انجمن و استرداد بخشی از اموال آن و چاپ و انتشار آثار قدیم و جدید و برگزاری نشست‌های علمی و فرهنگی کوشیدند. از میان همه مدیران پیش و پس از انقلاب، دکتر محقق جایگاهی بلند داشته است. دکتر محقق از معدود بازماندگان همان نسلی است که سنت‌های آموزشی کهن و جدید را در خود گرد آورده‌اند. او از خانواده‌ای روحانی برخاست و پدرش مرحوم محقق خراسانی از جمله وعاظ فاضل و مشهور مشهد و تهران بود و در خانه‌باغِ بازرگانی خوشنام، به‌نام آقای اخوان در خیابان امیریه، کوچه بهبودی (شهید خضرابی)، کوچه باغ اخوان به منبر می‌رفت. بخشی از این باغ برای درمان کودکان کاربرد یافته و موقوفه شده بود که در سال‌های اخیر کوشک آن به کلی ویران و درختان آن قطع شد و قرار است به پایانه ایستگاه مترو تبدیل شود. خود آقای دکتر محقق در حوزه‌های مشهد و تهران علم اندوخت و از محضر بزرگانی مانند ادیب نیشابوری، سید کاظم عصارتهرانی، میرزا مهدی آشتیانی، میرزا ابوالحسن شعرانی و شیخ محمدتقی آملی بهره برد و بویژه در حوزه‌های حکمت و ادب از محضراستادان و بزرگان عصر، نکته‌ها آموخت.
حوزه تهران در آن سال‌ها به علوم حکمی شهرت داشت و کسانی که در این حوزه تحصیل می‌کردند از این جهت ممتاز بودند. آقای محقق از همان دوران‌ها خاطرات شنیدنی بسیار دارد. از جمله با میرزا‌مهدی‌آشتیانی که در حکمت و فلسفه قدیم بسیار صاحبنام بود. به گفته آقای دکتر محقق یک بار مرحوم آشتیانی را به سبب کسالتی که داشت به بیمارستان رضا نور، در خیابان جمهوری فعلی، برده بودند و چون آقای محقق و یکی، دو تن دیگر از شاگردان برای اطلاع از وضع استاد به آن بیمارستان رفتند، او را کنار حوض وسط بیمارستان و روی لنگه دری خوابیده دیدند. آقای محقق نقل می‌کرد که ایشان سرش را از زیر ملحفه بیرون آورد و به ما گفت سرنوشت مرا ببینید و دنبال علم نروید! نصیحتی که دکتر محقق اصلاً نشنید، هرچند که گوینده هم ظاهراً چندان جدی نگفت! آقای محقق بعدها وارد نظام جدید آموزشی شد و در رشته ادبیات فارسی در دانشگاه تهران تا دکتری و استادی پیش رفت. در این مرحله یکی از مشهورترین استادهای او مرحوم بدیع‌الزمان فروزانفر بود. حوزه فعالیت علمی دکتر محقق در آن سال‌ها کمتر از الان مشتاق داشت، از جمله تاریخ علم در فرهنگ ایرانی اسلامی و بویژه تاریخ طب قدیم و آثاری که ایشان در این زمینه تصحیح و ترجمه و تألیف کرده‌اند موجب پیشرفت‌های درخشان در شناسایی مفاخر علمی ما بوده است. کتاب فیلسوف ری ایشان از معتبرترین آثار درباره محمد بن زکریای رازی است.
انصاف این است که دکتر محقق را باید یکی از نقطه‌های اتصال میان ایران و اسلام‌شناسان دنیا دانست و نام ایشان را در میان بنیانگذاران چندین مؤسسه تحقیقاتی در جهان می‌توان سراغ گرفت. از جمله مؤسسه مطالعات اسلامی مک‌گیل در کانادا، آن هم در سال‌هایی که کمتر کسی در پی چنین فعالیت‌هایی در امریکای شمالی بود. ایشان نخستین بار منظومه حاج ملاهادی سبزواری را به انگلیسی ترجمه، شرح و تدریس کرد. ایزوتسو، خاورشناس و قرآن پژوه ممتاز ژاپنی، به معرفی و کوشش ایشان در ایران شناخته شد و از این قبیل باز هم می‌توان یافت. آقای دکتر محقق با وجود تَرک لباس روحانیت همچنان ارتباط خود را با دوستان و هم‌لباسان و هم دوره‌های سابق حفظ کرده و از جمله به خاطر دارم که در ایام محرم از همان سال‌های دور و گاهی همراه مرحوم استاد شیخ عبدالله نورانی نیشابوری، در مجالس روضه در منزل ما حاضر می‌شد و در همان ردیف علما از او پذیرایی می‌کردند و مرتبه علمی حوزوی او را می‌ستودند. از جمله مهم‌ترین کارهای مدیریتی او برگزاری کنگره قرطبه و اصفهان بود و پیوند این دو شهر تاریخی با یکدیگر که مجموعه‌های ارزشمندی به این واسطه انتشار یافت. تحقیقات او درباره ناصرخسرو بالاخص شرحی که بر ابیات دشوار او نوشته است هنوز هم طراوت و تازگی دارد و هیچ پژوهشگری بی‌نیاز از مراجعه به آثار او نیست. از جمله، مجموعه مقالات علمی ایشان که ذیل عنوان بیست گفتار منتشر می‌شود و تاکنون 100 مقاله در پنج کتاب انتشار یافته است.
دکتر محقق در سراسر دوره دولت اصلاحات مسئولیت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی را بر عهده داشت و پس از آن این مسئولیت خطیر را از ایشان گرفتند و دیدیم که چه آسیب‌هایی به آنجا وارد شد. از اقدامات درخشان ایشان برگزاری مراسم و تجلیل از مقام دانشمندان مشهور ایران، از گذشته تاکنون بوده است. زیر نظر ایشان برای هر یک از این دانشمندان، مجموعه‌ای ارزشمند انتشار می‌یافت و خود مقدمه‌ای بر آن می‌نگاشت که مجموعه همه آنها در شناخت بیشتر و بهتر آن دانشمندان بسیار مؤثر بوده است. بخصوص خاطرات شخصی ایشان از وقایع و رجال معاصر بسیار ارزشمند است که پشتوانه آن حافظه توانای ایشان است و حاصل سال‌های سال معاشرت با علما و دانشمندان برجسته روزگار.
دکتر مهدی محقق، بی‌شک از مفاخر تراز اول علمی امروز ایران است، با کوله‌باری از فضل و علم و تجربه و مدیریت و این صفت اخیر در عموم کسانی که از نظر علمی در چنین موقعیتی بوده‌اند، کمتر دیده شده است. اینک که ایشان از مدیریت انجمن آثار و مفاخر علمی جدا شده‌اند، امیدواریم با فراغتی که یافته‌اند به فعالیت‌های علمی خود ادامه دهند. مانند استاد ایشان، مرحوم فروزانفر، که شرح و تفسیر مثنوی حاصل دوران بازنشستگی اوست و مرحوم استاد ایرج افشار تفصیلی خواندنی از ماجرای عزم آن استاد برای تألیف این شرح به دست داده‌اند.
از جمله موضوعات مورد علاقه دکتر محقق مسأله تعلیم و تعلم در فرهنگ اسلامی است و خود ایشان از بهترین تربیت شدگان آن فرهنگ است. خوب و شایسته است که مسئولان، امر مهم تربیت و تعلیم توصیه‌های ایشان را به گوش جان بشنوند و در اصلاح ساختارهای آموزشی به کار بندند. استاد اینک در آستانه دهه نهم عمر پربرکت خویش است و حضور ایشان طی مدتی حدود شش، هفت دهه در فرهنگ این کشور، تجربه اندکی نیست و می‌باید از آن به نحو احسن بهره‌مند شد. از خداوند متعال برای ایشان صحت و سلامتی و عزت تمام مسألت داریم.

 2 و 5

گروه سیاسی/ روز گذشته و همزمان با جلسه مهم ستاد ملی مقابله با کرونا، شایعه استعفای وزیر بهداشت در یک کانال تلگرامی منسوب به جریان هوادار رئیس جمهوری سابق منتشر و در فضای مجازی بازنشر شد. این در حالی است که از چند روز پیش که پیشنهادها برای تعطیلی تهران هم مطرح شده، برخی مدعی مخالفت رئیس جمهوری با این موضوع شده بودند. محمود واعظی رئیس دفتر رئیس جمهوری با تکذیب هر دو ادعا از رسانه‌ها و حاشیه سازان خواست که اگر در این شرایط  کمکی نمی‌کنند، حداقل اجازه دهند دستگاه‌های مسئول با تمرکز کافی کار خودشان را انجام دهند.
واعظی در گفت‌وگو با پایگاه اطلاع‌رسانی دولت، با بیان اینکه مسأله قرنطینه و تعطیلی تهران از سوی برخی تبدیل یک پروژه سیاسی شده است، گفت: آنچه در جلسه دیروز ستاد ملی مبارزه با کرونا از سوی وزارت بهداشت مطرح شد، نه صرفاً مسأله تعطیلی تهران، بلکه طرح جامع و بلندمدت اعمال محدودیت‌ها در سراسر کشور بود که کلیات آن با نظر مساعد رئیس‌ جمهوری هفته گذشته در جلسه رؤسای کمیته‌های تخصصی ستاد و دیروز در جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا  و با همراهی سایر اعضای جلسه به تصویب رسید و مقرر شد با تکمیل برخی جزئیات، از روز شنبه اجرایی شود.
وی با تکذیب مخالفت رئیس ‌جمهوری با تعطیلی تهران، ادعای استعفای وزیر بهداشت را شایعه‌ای بی‌اساس خواند و اذعان داشت: بخش اعظمی از وقت جلسه دیروز ستاد به بررسی طرح پیشنهادی وزارت بهداشت در زمینه برقراری محدودیت‌های کرونایی در سراسر کشور گذشت که کلیات این طرح تصویب شد. این طرح فراتر از تعطیلی تهران یا هر شهر دیگری است و پس از اجرایی شدن، به قرارگاه عملیاتی ستاد ملی مبارزه با کرونا و وزارت بهداشت این اختیار را می‌دهد که با توجه به میزان درگیری شهرهای مختلف با بیماری، سطوح مختلف محدودیت را برای آنها در نظر گرفته و اجرایی کنند.
واعظی با بیان اینکه، برخی تریبون‌داران و چهره‌های سیاسی از همان ابتدای شیوع کرونا دائم سعی می‌کنند در قالب یک پروژه سیاسی، در مسأله مدیریت کرونا رئیس‌ جمهوری را در مقابل مردم قرار دهند، افزود: این در حالی است که مرجع تصمیم‌گیری این مسأله ستاد ملی مبارزه با کروناست که در آنجا نیز تصمیمات با تصویب و اجماع اعضای جلسه که از دستگاه‌ها و ارگان‌های مختلف حضور دارند، اتخاذ می‌‌شود. رئیس دفتر رئیس جمهوری در ادامه محوریت مدیران ارشد و متخصصان وزارت بهداشت را در ترکیب ستاد ملی مبارزه با کرونا یادآور شد و تأکید کرد مبنای همه تصمیمات فنی ستاد، همواره نظرات متخصصان بوده و در هیچ مسأله‌ای،  آن طور که بعضی آقایان و رسانه‌ها ادعا می‌کنند، رئیس ‌جمهوری رأساً تصمیم نگرفته است.
سعید نمکی وزیر بهداشت هم درباره شایعه استعفای خود نوشت: «امروز توسط جریان شناخته شده‌ای شایعه شده بود که وزیر بهداشت استعفا کرده است. با عهد و پیمانی که با مردم این سرزمین بسته‌ام، گرچه ممکن است جاهایی بر مواضعم بایستم و برای موضوعی چانه بزنم اما تا جان در بدن دارم و تا جایی که جان آفرین به من این توفیق را خواهد داد، اهل ترک کردن صحنه‌ای به ضرر مردم نیستم.»

به  فیلمی که از یک حراج پاییزی از دیروز در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود،  دقت کنید. یک مغازه کیف و کفش در یکی از پاساژهای معروف  غرب تهران چوب حراج به اجناسش زده است. این شلوغی،  این همهمه،  این داد و فریاد و این جلو زدن‌های بی وقفه، فقط و فقط برای خرید یک جنس «39 تومنی» اتفاق افتاده است. شاید فکر کنید تا اینجای فیلم هیچ اتفاق غیر عادی رخ نداده است. مردم به سبک «بلک فرایدی» غربی‌ها، به یک حراج واقعی هجوم آورده‌اند تا به خیال خودشان در این بحبوحه گرانی‌ها، چند 10 هزار تومان ناقابل بیشتر به جیب بزنند، اما نه! بیشتر که دقت می‌کنید تاریخ فیلم مال همین امروز و دیروز است، کرونا نه رفته و نه ریشه‌کن شده است. خریداران ماسک‌های نصف و نیمه زده‌اند، درست در روزی که 460 نفر هموطن راهی گورستان‌ها شدند، صدها نفر در نبود تخت خالی بخش‌های ویژه بیمارستان‌ها، روی تخت‌های اورژانس نفس‌های آخر را کشیدند و هزاران خانواده در سوگ عزیزی نشستند که حتی نتوانستند بر سر جنازه‌اش، چند دقیقه بیشتر شیون و ناله کنند! دقت کنید! تاریخ فیلم برای روز‌هایی است که مسئولان به هر دری می‌زنند تا افکار عمومی را اقناع کنند تا در خانه بمانند! مسافرت نروند، میهمانی نگیرند، قید دورهمی‌های خانوادگی‌شان را بزنند... پس چرا در چنین شرایطی چنین اتفاقی تلخ نه؟!  شرم‌آور رخ می‌دهد. شرم‌آور نه تنها برای مغازه‌داری که در اثنای مرگ و میرها، چوب حراج نه به اجناسش بلکه به جان شهروندان زده است! شرم‌آور برای آن خریداری که چشمش را به روی فداکاری کادر درمان بسته  و با وقاحت تمام برای جلو زدن از دیگران، دست و پا می‌شکند! و البته شرم‌آور برای آن شهروندی که دراین 9 ماه گوشش را به روی همه ناله‌ها و عجزها و التماس‌ها بسته است و فکر می‌کند دستی از غیب باید مشکلات شهرش را برطرف کند!
خوشبختانه حمیدرضا گودرزی، معاون استاندار تهران درباره ازدحام و تجمع شهروندان مقابل یکی از مغازه‌های پاساژی در شهرک قدس و حراج اجناس در این مغازه، گفته است که با اصنافی که موجب تجمع شهروندان شوند، برخورد خواهد شد وی تأکید کرده: در شرایطی که درپی تشدید شیوع کرونا ویروس، محدودیت برای فعالیت‌ها در سطح شهر تهران اعمال شده، اصناف نباید تحت هیچ عنوانی از جمله حراج اجناس موجب تجمع شهروندان شوند. انتشار این فیلم البته با واکنش کاربران شبکه‌های اجتماعی هم مواجه شد. برخی‌ها در حساب کاربری خود با تعجب نوشتند: «کرونا رفته و ما نمی‌دونیم»، «دچار اپیدمی فقر مسئولیت‌پذیری شده‌ایم»، «خدایا ما خسته شدیم، میشه حساب ما رو از این آدما جدا کنی.» کاربران دیگری هم نوشتند. «وقتی کسی خودش عمداً دلش به حال خودش نمی‌سوزد، پس دیگران هم نباید برای آنان دلسوزی کنند، انگار قحطی کیف و کفش آمده.» برخی‌ها هم خواستار برخورد شدید با عاملان این اتفاق شدند. «مگه پاساژها ساعت 6 بسته نمی‌شه، چرا باید مغازه دارها این نمایش را به راه بیندازند.» «به جای فحش دادن ببینیم چرا عده‌ای این طور صف کشیدند، مسلماً فقیر به معنای مطلق هم نیستند، ولی وقتی حداقل نرخ یک جفت کفش ایرانی، 200 تا 300 هزار تومن هست، این صحنه‌ها هم دیده می‌شه.»
همچنین حسن روحانی، رئیس جمهوری نیز به برگزاری اجتماعات در بحبوحه کرونا واکنش نشان داد و از تجمع در ورزشگاه امام رضا(ع) مشهد بشدت انتقاد کرد. او گفت: «در شهری مثل مشهد اجتماع بدون مجوز اصلاً درست نیست. مشهد و خراسان رضوی در هفته گذشته در بعضی روزها از تهران هم وضعش بدتر بود.» بر اساس آخرین خبرها پاساژ مذکور پلمب شده است.

گروه سیاسی/ کشورهای عضو گروه 77 در کنار کشورهای بزرگ طرف توافق هسته‌ای از امریکا خواستند تحریم‌هایی را که دولت دونالد ترامپ در امریکا به‌طور یکجانبه به تصویب رسانده است، لغو کند. درخواستی که خطاب آن به «جو بایدن»، رئیس جمهوری منتخب امریکاست که در انتخابات اخیر ریاست جمهوری این کشور موفق به شکست ترامپ شد و اعلام کرد که اجرای تعهدات بسیاری از پیمان‌های بین‌المللی را که با خروج ترامپ از آنها متوقف شده بود، از سر خواهد گرفت.
صف‌آرایی کم سابقه‌ای که در ماه‌های اخیر در سطوح مختلف بین‌المللی به نفع ایران شکل گرفته، نشان داد که سیاست ایران برای حفظ برجام تا چه اندازه در تضعیف عملکرد دولت ترامپ برای به بن‌بست کشاندن اجرای این توافق مؤثر بوده است. نباید از یاد برد که چگونه آخرین تحولاتی که در شورای امنیت در واکنش به خواسته امریکا در قبال ایران انجام شد، به جای حمایت از واشنگتن به صحنه بازخواست آن در قضیه برجام تبدیل شد و به انزوای گروه های ایران‌ستیز در درون حاکمیت امریکا انجامید. حالا هم که با حضور «بایدن» و وعده بازگشت او به این توافق، امیدها برای عملیاتی شدن توافق هسته‌ای بیشتر شده است، اتحادیه اروپا، چین و روسیه و کشورهای موسوم به گروه 77 که متشکل از گرایشات مختلف و متضاد سیاسی هستند برای همکاری‌های خود با دولت بایدن جهت حفظ برجام ابراز امیدواری کرده و او را برای بازگشت به این توافق ترغیب می‌کنند.
در چنین شرایطی که بسیاری از ناظران سیاسی معتقدند باید موانع روانی لازم را از سر راه لغو تحریم‌ها از میان برداشت و با رویکردی معتدل، مسیر را برای دولت آینده امریکا جهت تحقق منافع اقتصادی ایران هموار کرد و همزمان یک اجماع جهانی برای احیا و اجرایی شدن توافق هسته‌ای ایجاد شده، برخی گروه‌ها در داخل برجام را توافقی تمام شده تلقی می‌کنند و می‌کوشند با منحرف کردن تجربیات مربوط به توافق هسته‌ای، فضاسازی علیه دستگاه دیپلماسی و قربانی کردن منافع ملی برای منافع جناحی شرایطی را ایجاد کنند که عملاً هیچ مذاکره‌ای برای رفع تحریم‌ها در دوره دولت دوازدهم ممکن نشود. به نظر می‌رسد بر خلاف نگاه این جریان‌ها اغلب کشورهای جامعه بین‌الملل به استقبال لغو تحریم‌ها و رویکرد احتمالی دولت بایدن در قبال برجام و ایران رفته‌اند.
ساز ناکوک نماینده عربستان
در جدیدترین درخواست‌ها از رئیس جمهوری منتخب امریکا برای بازگشت به توافق هسته‌ای کشورهای عضو «گروه ۷۷ به اضافه چین» در چهل و چهارمین اجلاس وزرای خارجه بر برداشته شدن فوری تحریم‌های ضد جمهوری اسلامی ایران تأکید کردند. «گروه ۷۷ به اضافه چین» با ۱۳۶ کشور عضو، بزرگترین و قدرتمندترین گروه در سازمان ملل متحد به شمار می‌رود. اجلاس وزرای خارجه گروه ۷۷ به علاوه چین به‌طور سالانه در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک برگزار می‌شود که امسال به دلیل همه‌گیری کرونا به صورت مجازی برگزار شد. به گزارش ایرنا، در بیانیه سالانه نشست وزرای خارجه کشورهای عضو این گروه که روز گذشته در حاشیه هفتاد و پنجمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد به تصویب رسید، آمده است: وزرای «گروه ۷۷ به علاوه چین» تحریم‌های یکجانبه اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران را که تأثیر منفی بر توسعه و رفاه مردم ایران دارد، مردود می‌دانند و خواستار لغو فوری این تحریم‌ها هستند.
این در حالی بود که هنگام تصویب این بیانیه، سفیر سعودی در سازمان ملل به طرح مسأله برجام در بیانیه اعتراض کرد و مدعی شد این موضوع از چند سال قبل به ناحق در بیانیه وزرای گروه تزریق شده است. او که کشورش یکی از لابی‌های بزرگ برای خروج ترامپ از برجام بوده است، ادعا کرد با خروج امریکا از برجام، این برنامه شکست خورده است.
در پاسخ به این ادعاها، علی حاجیلاری نماینده ایران در این نشست از این ادعای نماینده عربستان که موضوع برجام با فشار ایران وارد متن این بیانیه شده است، ابراز تعجب کرد و گفت: «ادعای تزریق پاراگراف به متن بیانیه، بیشتر به شوخی شباهت دارد. ضمن اینکه ادعای بی‌اساس سعودی مبنی بر عدم ارتباط موضوع با بیانیه وزرای گروه به نوعی توهین به همه‌ وزرای محترم خارجه‌ گروه است.» حاجیلاری تأکید کرد: «یعنی شما معتقدید نزدیک به ۱۴۰ وزیر خارجه تشخیص ندادند که موضوع به بیانیه وزرا ارتباط ندارد و تنها عربستان تشخیص داده است؟»
او در واکنش به این بخش از اظهارات سفیر سعودی مبنی بر لزوم درج واقعیات در بیانیه وزرای گروه، تأکید کرد: «این عربستان نیست که تعیین می‌کند واقعیات موجود چیست و تجربه هم نشان داده است که سعودی تعریف دیگری از واقعیت دارد.»
پیشتر با پیروزی «جو بایدن» نامزد دموکرات انتخابات ریاست جمهوری امریکا، مقام‌های اروپایی در کنار روسیه و چین با استقبال از این نتیجه خواستار بازگشت امریکا به توافق هسته‌ای و حل و فصل اختلافات جاری با ایران شده بودند. بی‌تردید موضوع ایران و برجام یکی از اصلی‌ترین محورهایی است که کشورهای اروپایی انتظار دارند بعد از حضور بایدن در کاخ سفید در دستور کار زودهنگام دولتمردان امریکایی قرار گیرد.

گروه سیاسی/ ایراد اصل 75 قانون اساسی بر طرحی که نمایندگان مجلس یازدهم آن را مهمترین تصمیم معیشتی خود می‌دانستند، حاصل جلسه روز شنبه شورای نگهبان بود.
عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان با اعلام خبر رد طرح الزام دولت برای پرداخت یارانه کالاهای اساسی در جلسه دیروز این شورا در گفت‌و‌گو با ایرنا، توضیح داد که: «در جلسه عصر روز شنبه، شورای نگهبان طرح الزام دولت برای پرداخت یارانه کالاهای اساسی را مورد بررسی قرار داد و اعضای این شورا به دلیل بار مالی با این طرح مخالفت کردند. وی اضافه کرد: شورای نگهبان ایراد اصل ۷۵ قانون اساسی را برای این طرح عنوان کرد زیرا دولت بار مالی آن را متقبل نشد».
طرح الزام دولت برای پرداخت یارانه کالاهای اساسی که هفته اول آبانماه از سوی نمایندگان تصویب و برای تأیید نهایی به شورای نگهبان رفته بود، از همان اول هم مشخص بود که چه سرنوشتی پیدا خواهد کرد. چرا که دولت از ابتدا مخالفت خود با این طرح را اعلام و تأکید کرد که تأمین منابع آن میسر نیست و کارشناسان اقتصادی هم تصریح داشتند که با توجه به کسری بودجه امکان تأمین منابع 30 هزار میلیارد تومانی مصوبه مجلس فراهم نیست.
تأمین بار مالی، نه تعیین بار مالی
چند روز پیش، حسینعلی امیری معاون پارلمانی رئیس‌جمهوری در گفت‌و‌گو با تسنیم در مخالفت با این طرح گفته بود: دولت با طرح‌هایی که در مجلس تهیه شده ولی بار مالی‌ آن تأمین نشده باشد، موافق نیست. امیری درباره علت مخالفت دولت با طرح پرداخت یارانه معیشتی به ۶۰ میلیون ایرانی گفت: این موضوع قابل بیان در وقت مفصلی است؛ اما این را بدانید که دولت براساس نظریه‌ای که شورای نگهبان درباره اصل ۷۵ قانون اساسی دارد، با طرح‌هایی که در مجلس تهیه می‌شود و دارای بار مالی است، نسبت به آن ایراد حقوقی مبنایی دارد. او اضافه کرد: شورای نگهبان این نظر را دارد که اصولاً و اساساً طرح‌هایی که نمایندگان تهیه می‌کنند و دارای بار مالی است در مجلس قابل طرح نیست و این طرح از آن نظر که دولت به یک قاعده کلی که شورای نگهبان به آن قائل است یعنی طرح‌هایی که دارای بار مالی بوده موافق نیست. معاون پارلمانی رئیس‌جمهوری در پاسخ به این سؤال که نمایندگان مجلس بار مالی آن را مشخص کرده بودند اما دولت با آن نیز مخالفت کرده است، تصریح کرد: قانون اساسی صحبت از تأمین بار مالی کرده است نه تعیین بار مالی. بعضاً طرح‌هایی تهیه می‌شود که موضوع بار مالی‌اش را «تأمین» نمی‌کنند، بلکه «تعیین» می‌کنند. بنابراین دولت با طرح‌هایی که بار مالی‌اش تأمین نشده باشد، موافق نیست.
بر اساس طرحی که نمایندگان برای تصویب آن تلاش زیادی داشتند و در پس خود با انتقادات زیادی هم روبه‌رو و به طرح بازگشت به کوپن و یا همان کالابرگ معروف شده بود، دولت مکلف می‌شد که «برای تأمین بخشی از نیازهای معیشتی خانوارهای کشور بویژه خانوارهای کم برخوردار، از ابتدای شش ماهه دوم سال ۱۳۹۹ به صورت ماهانه، به تعداد حداقل ۶٠ میلیون نفر، از طریق واریز اعتبار به کارت یارانه نقدی سرپرست خانوار به مبلغ 120 هزار تومان برای هر یک از افراد سه دهک اول از جمله افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی، سازمان بهزیستی، رزمندگان معسر و افراد با درآمد کمتر از حداقل حقوق و دستمزد و مبلغ 60 هزار تومان برای هر یک از افراد سایر دهک‌ها اقدام کند.» همچنین در این طرح پیش‌بینی شده بود، خانوارهایی که سطح در آمد آنها کمتر از مبلغ حداقل دستمزد است، از دو برابر یارانه سایر خانوارهای مشمول بهره‌مند شوند.
اما این طرحی که دیروز رد آن از سوی کدخدایی اعلام شد، موضوع چند جلسه شورای نگهبان با نمایندگان مجلس هم بود. کدخدایی هفته گذشته و پیش از رسیدن این مصوبه به شورا، از بررسی جزء به جزء منابع مالی درنظر گرفته شده برای طرح پرداخت یارانه کالاهای اساسی خبر داده بود که طی آن نکاتی را که لازم بوده به نمایندگان اعلام کردند، اما گویی هیچ اتفاقی در تغییر نظر نمایندگان و یا اصلاح مصوبه به‌وجود نیامد. او این را هم گفته بود که اگر این منابع قابل تحقق نباشد، طرح «رد» خواهد شد. کدخدایی در آن مصاحبه که با خبرگزاری مهر انجام شد، چند دلیل محتمل برای رد این مصوبه عنوان کرد که یکی از آنها اصل 75 قانون اساسی بود. براساس این اصل «طرح‌های قانونی و پیشنهادها و اصلاحاتی که نمایندگان در خصوص لوایح قانونی عنوان می‌کنند و به تقلیل درآمد عمومی یا افزایش هزینه‌های عمومی می‌انجامد، در صورتی قابل طرح در مجلس است که در آن طریق جبران کاهش درآمد یا تأمین هزینه جدید نیز معلوم شده باشد».
البته کدخدایی پیش از این موارد دیگری را هم برای رد این مصوبه مطرح کرده بود که تنها اصل 75 مورد تأکید اعضای شورا قرار گرفت. او گفته بود که اگر مصوبه یارانه کالاهای اساسی هم در این حد باشد که به تشخیص شورای نگهبان، رقمش شاکله بودجه را تغییر می‌دهد، طبیعتاً ممکن است محل ایراد از این زاویه هم باشد؛ فارغ از اینکه مغایر اصل ۷۵ قانون اساسی باشد یا خیر.
حالا مهمترین طرح اقتصادی و معیشتی مجلس که با تبلیغات زیادی هم همراه بود، با در بسته شورای نگهبان روبه‌رو شده، موضوعی که از پیش هم معلوم بود اما گویا گوشی برای شنیدن در بهارستان نبود.

عطیه لباف
خبرنگار
«هرچه از ایران به اینجا می‌رسد؛ بوی گازوئیل می‌دهد؛ از سنگ تا میوه» این جمله را یک تاجر ساکن کردستان عراق به زبان می‌آورد. می‌گوید که «کالاهای ایران تا به اینجا برسند، اکثراً بوی گازوئیل می‌گیرند. از ایران شوینده هم وارد کردستان عراق می‌شود، بدنه‌اش بوی نفت گاز می‌گیرد و مشخص است که در کنار آن راننده نفت گاز را هم قاچاق کرده است.» اما فقط این تاجر عراقی نیست که این را می‌گوید و قاچاق سوخت یارانه‌ای ایران فقط به همین احجام کم خلاصه نمی‌شود. به هر حال این مسأله برای کشوری که سوخت یارانه‌ای توزیع می‌کند و در کشورهای همجوارش قیمت سوخت چندین برابر است؛ دور از انتظار نیست.
گازوئیل در ایران لیتری 300 تومان یارانه‌ای و 600 تومان آزاد به فروش می‌رسد اما در کشورهای همسایه این نرخ به 12 تا 15 هزار تومان می‌رسد. به سبب همین فاصله قیمتی پس از افزایش نرخ دلار است که در سال‌های اخیر قاچاق این سوخت محبوب‌تر از بنزین، از مرزهای افغانستان، پاکستان، خلیج فارس، عراق و ترکیه شدت گرفته است.
البته محمودرضا افشاریان، مدیرکل دفتر پیشگیری از قاچاق فرآورده‌های نفتی می‌گوید که امسال وضعیت بهتر از سال گذشته است. او در گفت‌و‌گو با «ایران» توضیح می‌دهد: «بسته بودن مرزها به خاطر همه‌گیری ویروس کرونا در ماه‌های ابتدایی سال و همینطور اقدامات در راستای پیشگیری و برخورد با عرضه خارج از شبکه باعث شده که در 7 ماه نخست امسال میزان کشفیات که نشان‌دهنده شدت قاچاق سوخت از کشور است، کمتر شود.»
مدیرکل دفتر پیشگیری از قاچاق فرآورده‌های نفتی ادامه می‌دهد: «از اول سال‌جاری تا مهر ماه میزان کشفیات نفت گاز 19 میلیون و 422 هزار و 37 لیتر بوده است. این رقم در مدت مشابه سال 1398 حدود 27 میلیون و 559 هزار و 273 لیتر بوده است. به عبارت دیگر امسال در 7 ماه نخست 8 میلیون لیتر کشفیات نفت گاز کمتر از سال گذشته بوده و این میزان کاهش کشفیات با وجود سخت گیری‌های بیشتر به معنی کاهش حجم قاچاق است.»
قاچاقچیان به زندان می‌روند
مدیرکل دفتر پیشگیری از قاچاق فرآورده‌های نفتی می‌گوید که فعالیت‌ها در زمینه مقابله و پیشگیری، شدت گرفته و با قوانین جدید جریمه‌های سنگین و زندان در انتظار قاچاقچیان سوخت است.
افشاریان توضیح می‌دهد: «در این مدت تبصره (4) الحاقی ماده (18) قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز به تصویب رسید و ابلاغ شد. این تبصره به دستورالعمل حمل و نقل و جابه‌جایی فرآورده‌های نفتی مربوط می‌شود. به این ترتیب که خریدار سوخت گازوئیل از محل انبار تا مقصد تحت نظر است و خریدار باید مصرف‌کننده نهایی باشد و عرضه خارج از شبکه رخ ندهد. مسأله دیگر اینکه پیش از این با عنوان عرضه خارج از شبکه از محموله‌ای که به مقصد نمی‌رسید، یاد می‌شد. اما الان قاچاق محسوب می‌شود و قوانین قاچاق سوخت شامل حال آن می‌شود.»
او با اشاره به اینکه بخشی از قاچاق سوخت مربوط به نفتکش‌هایی بود که به مقصد نیروگاه‌ها نفت گاز را حمل می‌کردند، ادامه می‌دهد: «یکی از عاملان و نفتکشی که اخیراً دستگیر شد، به 60 سال زندان محکوم شد و این مشخص کرد که مسأله شوخی نیست و خیلی از قاچاقچیان از ترس محکومیت به زندان فعالیت خود را کاهش دادند. اقدام دیگری اعمال جریمه 2 تا 5 برابری برای قاچاقچیان از سوی سیستم قضایی است. برای نمونه، با معرفی قاچاقچی به دستگاه قضا، شاهد بوده‌ایم که قاچاقچی به ازای هر لیتر مجبور به پرداخت 20 هزارتومان جریمه شده است.» مدیرکل دفتر پیشگیری از قاچاق فرآورده‌های نفتی می‌گوید: «شرکت‌هایی که حمل قاچاق سوخت انجام می‌دهند، بر‌اساس تشخیص ضوابط قضایی 2 تا 5 برابر قیمت بین‌المللی نفت گاز باید جریمه پرداخت کنند.» او در پایان به طرح کدینگ در استان سیستان و بلوچستان اشاره می‌کند و آن را نیز یکی از راه‌های پیشگیری مؤثر بر حجم قاچاق 7 ماه ابتدایی سال می‌داند. با این حال هنوز حجم قاچاق سوخت فراتر از کشفیات است و مهمترین عامل آن هم اختلاف قیمت‌ها در داخل و خارج از کشور است. براساس آمارهایی که به دست خبرنگار ما رسیده است، در این بازه 7 ماهه ابتدایی سال، روزانه 90 میلیون لیتر نفت گاز در داخل کشور توزیع شده است و تولید روزانه نفت گاز کشور نیز در حدود 90 میلیون لیتر تا 120 میلیون لیتر در روز است. اما تمام 90 میلیون لیتری که در داخل کشور توزیع می‌شود، به مصارف داخلی نمی‌رسد و بخشی از آن قاچاق می‌شود.
گازوئیل ایرانی در باک خوروهای امریکایی
نفت گاز یا همان گازوئیل در کشورهای همجوار بین 47 سنت دلار تا 60 سنت دلار برای هر لیتر به فروش می‌رسد. اما قاچاقچیان نفت گاز با کیفیت ایران را که از استانداردهای یورو 5 و مؤلفه‌های بین‌المللی کیفی تبعیت می‌کند، با قیمت‌هایی پایین‌تر از بازار هدف، در مرز تحویل خریدار می‌دهند. قیمت‌هایی که اگرچه کمتر از بازار هدف است اما 40 برابر نرخ نفت گاز در ایران است و سود خوبی نصیب قاچاقچیان می‌کند. در این زمینه علی شمس اردکانی، کارشناس ارشد انرژی اذعان می‌کند: «قاچاقچیان که بعضاً دلال‌های محلی هستند، نفت گاز باکیفیت پالایشگاهی مانند اصفهان را می‌خرند و در مرز تحویل خریداران می‌دهند. در مرز افغانستان، نیروهای سرباز امریکایی اغلب طالب نفت گاز باکیفیت ایران هستند که با مصرف موتور خودروهای امریکایی همخوانی دارد.» او در گفت‌و‌گو با «ایران» ادامه می‌دهد: «متأسفانه فقط قاچاق سوخت و کالاهای دیگر نیست که از ایران انجام می‌شود. پدیده مخرب‌تری به نام واردات کالاهای قاچاق با پول حاصل از قاچاق سوخت نیز اتفاق می‌افتد که این کالای قاچاق، به تولیدکننده ایرانی و اشتغال لطمه می‌زند.» شمس اردکانی با اشاره به اینکه نفت گاز در مرزهای خلیج فارس -با پایگاهی جزیره قشم- پاکستان، افغانستان، ترکیه و کردستان عراق با شدت جریان دارد، توضیح می‌دهد: «پیش از این نفت گاز یک دلار برای هر لیتر بود. اما اکنون به میانگین 60 سنت در لیتر رسیده است. با این حال هرچه قیمت دلار بالا برود جبران کاهش قیمت گازوئیل می‌شود. به طوری که امروز قاچاق گازوئیل جذاب‌تر از سال گذشته است.» این کارشناس اقتصاد انرژی راه حل این مسأله را تنها اقدامات پیشگیرانه نمی‌داند و راهکار اصلی را چنین تشریح می‌کند: «باید یارانه سوخت با یک تدبیر و توسط اقتصاددانان چیره و نه مهندسان، حذف شود. این حراج اموال ملی و سرمایه‌های نسل آینده است و جنایتی در نسل آینده است. باید برای عوام توضیح داد که صرف آنها در اصلاح ساختار اقتصاد انرژی است و شرایط کنونی فقط برای قاچاقچیان و برخورداران جذاب و سودده است.»
ضعف سیستم توزیع کالای یارانه ای
الان فقط بنزین و گازوئیل نیست که قاچاق می‌شود؛ از دارو تا کالاهای وارداتی با ارز دولتی نیز توسط عده‌ای سودجو به خارج از مرزهای کشور برده می‌شود و در کشورهای همسایه کالاهای ایرانی و حتی کالاهای وارداتی ایران دیده می‌شود که دولت آن را صادر نکرده است. کالاهایی که در آن کشور حتی مجوز واردات ندارد. سیدحمید حسینی، کارشناس انرژی و دبیرکل اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: «سیستم توزیع کالای یارانه‌ای باید از وضعیت فعلی خارج شود. فقط سوخت نیست که از ایران قاچاق می‌شود. هر کالای یارانه‌ای کشور که بازار دارد و حمل آن ممکن است، اکنون درگیر این وضعیت است. مثلاً دربازار عراق دو برند برنج وارداتی ایران را می‌توان یافت که اصلاً به طور رسمی وارد این کشور نشده است. قاچاق دارو بشدت افزایش پیدا کرده است و به طور طبیعی به هر کالایی که یارانه می‌دهیم و اختلاف قیمت دارد -از اقلام خوراکی تا فرآورده‌های نفتی- بدون ایجاد ارزش افزوده از کشور خارج می‌شود.» او ادامه می‌دهد: «با در نظر گرفتن نرخ دلار و اینکه هر لیتر نفت گاز در ایران یک سنت است و میانگین جهانی آن 30 سنت است، می‌توان گفت که هر اندازه مدیریت انجام شود، بی‌فایده است. اکنون بارهایی که از ایران قانونی به عراق می‌روند نیز بوی نفت گاز می‌دهند.»  سینی یک راهکار مقابله با این مسأله را در شرایط کنونی اقتصاد، فعال کردن سیستم‌هایی مانند کوپن الکترونیکی می‌داند و می‌گوید: «سیستم فعلی پاسخگوی شرایط ویژه کشور نیست و آنچه اتفاق می‌افتد برای شرایط عادی اقتصادی است. ذهنیت خوبی نسبت به کوپن وجود ندارد اما باید برای نارضایتی‌ها و محدودیت منابع فکری شود. این درست نیست که به کالایی یارانه داده شود و به خاطر ضعف سیستم توزیع یارانه‌ای، آن کالا از کشور خارج شود. قیمت نفت گاز را پایین نگه داشته‌ایم و می‌گوییم که برای حمایت از تولید و قیمت تمام شده است اما عملاً با همین نفت گاز لیتری 300 تومان هم هزینه بشدت افزایش پیدا کرده و لازم است درخصوص گازوئیل نیز تجدیدنظر شود. اما در مقابل به این مسأله توجه کنیم که کامیون‌های فعال در ناوگان حمل‌ونقل ایران و صنایع مصرف بالاتر از حد استاندارد جهانی دارند و بهتر است یارانه انرژی صرف ارتقای راندمان شود تا آنکه زمینه‌ساز فساد باشد.»

گروه اقتصادی- تقاضا برای خرید مسکن کاهشی و تعداد فروشندگان مسکن بیشتر شد. چند هفته پیش با اوج‌گیری دوباره قیمت مسکن در تهران و سایر کلان شهرها کارشناسان حوزه مسکن پیش‌بینی کردند که قیمت مسکن از اواخر آبان ماه در مسیر کاهش قرار می‌گیرد. تحلیل آنها اینگونه بود که هر ساله در نیمه دوم سال به‌علت سرما تعداد متقاضیان برای خرید و جابه‌جایی مسکن، سیر نزولی می‌گیرد و این امر باعث می‌شود تقاضا از عرضه کمتر شود.
بررسی آمارهای اخیر خرید و فروش مسکن هم نشان می‌دهد که پیش‌بینی‌ها درست بوده است و این روزها تعداد خریداران و اجاره کنندگان مسکن ریزشی شده است.
مشاور املاک در خیابان خرمشهر درباره روندی که در حوزه مسکن طی می‌شود به ایران، گفت:«از حدود 10 روز پیش تقاضا برای اجاره و خرید مسکن بشدت کاهش یافته است، به‌نظر می‌رسد سرمای هوا و بلاتکلیفی در قیمت‌ها باعث شده مردم دست نگهدارند. در عین حال بر تعداد عرضه کنندگان مسکن اضافه شده است چرا که بیم آن را دارند با ریزش قیمت ارز، قیمت مسکن هم روند کاهشی به خود بگیرد.»
محمدحسین چراغی ادامه داد:«روزهایی که قیمت ارز افزایشی بود، تقاضا برای خرید مسکن صعودی شد به گونه‌ای که برای تقاضاهای بازار، عرضه‌ای وجود نداشت و البته اگر فردی هم می‌خواست ملک خود را به فروش برساند در زمان مذاکره با خریدار، منصرف می‌شد چرا که تصور می‌کرد که در آینده قیمت ملک آن بالاتر می‌رود.»
او گفت:«کاهش تقاضا برای خرید مسکن تا هفته‌های آینده ادامه خواهد داشت و همین امر باعث می‌شود قیمت مسکن هم افت داشته باشد. افت قیمت به معنای ریزش قیمت‌ها نیست اما به نظر می‌رسد تا حدودی قیمت‌ها متعادل شود و تا حدودی به خریداران واقعی مسکن افزوده شود.»
این مشاور املاک خاطرنشان کرد: «مهم‌ترین مشکلی که بازار مسکن با آن روبه‌رو است تعیین سلیقه قیمت و عدم تمایل به فروش است. فروشنده نماها یا حتی فروشندگان واقعی قیمت‌هایی را برای مسکن تعیین می‌کنند که با محاسبات ما فاصله زیادی دارد اما مجبور به فروش قیمت اعلامی هستیم و در نهایت مردم تصور می‌کنند که مشاوران املاک باعث گرانی می‌شوند ولی فروشندگان برای آنکه بتوانند از دارایی خود بیشترین بهره را ببرند قیمت‌ها را نجومی تعیین می‌کنند. از سویی فروشندگان اصرار بر فروش ملک دارند و حتی می‌گویند پول لازم دارند اما زمانیکه مذاکرات با خریدار جدی می‌شود، فروشنده تمایل به فروش ندارد.»
ورود به رکود
ایسنا گزارش داده، بر اساس اطلاعات به دست آمده بین روزهای ۱۴ تا ۲۱ آبان ماه تمایل برای فروش مسکن در تهران ۲۴ درصد افزایش و تقاضا ۴۳.۷ درصد کاهش داشته است. از طرف دیگر قیمت پیشنهادی در نیمی از مناطق کاهش و در نیمی دیگر افزایش یافت.
کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند فرآیندی که در حوزه مسکن در حال طی شدن است رکود در بازار را تداعی می‌کند بدین جهت ضرورت دارد که سیاستگذاران با تزریق منابع مالی و ایجاد انگیزه برای خرید مسکن با ثبات قیمت ارز، مانع از ورود مسکن به رکود شوند. چرا که بعد از یک رکود دوباره قیمت‌ها سیر صعودی به خود می‌گیرد.
چرایی کاهش قیمت مسکن؟
سید محمد اتابک، عضو اتاق بازرگانی ایران درباره اینکه بازار مسکن با چه شرایطی مواجه خواهد شد، به «ایران »گفت: «بارزترین مشکلی که در حوزه مسکن وجود دارد و البته این امر در سایر حوزه‌ها هم تسری یافته، نگاه سیاسی به مباحث اقتصادی است. تمام افراد برای انجام معامله به موضوعات سیاسی، انتخابات امریکا و جریان ارز نگاه می‌کنند این در شرایطی است که در برخی از موارد هیچ ارتباطی وجود ندارد اما برخی‌ها سعی کرده‌اند این ارتباط را برقرار کنند.»
او ادامه داد: «اگر سیاستگذاران بتوانند مباحث سیاسی را از مباحث اقتصادی جدا کنند اتفاق‌های مثبتی در حوزه تولید و صنعت خواهیم داشت. این امر زمانی محقق می‌شود که دولت هم برخی از تصمیم‌های خود را از مباحث سیاسی دور نگاه دارد و برای ثبات اقتصادی بیشترین تلاش را انجام دهد. زمانیکه نرخ ارز کمترین نوسان را داشته باشد، ثبات در تصمیم گیری‌ها باشد و دولت هیچ گونه دخالتی در نظام اقتصادی نداشته باشد به طور قطع در حوزه اقتصاد به ثبات خواهیم رسید.»
اتابک گفت: «کنترل قیمت‌ها اینگونه نیست که منتظر کاهش تقاضا باشیم، برای آنکه بازار جریان درستی داشته باشد ضرورت دارد که عرضه و تقاضا هماهنگ باشد در غیر اینصورت هر گونه تلاش در بخش‌های اقتصادی نتیجه بخش نخواهد بود.»
او تصریح کرد:«تقاضا برای خرید خیلی از کالاها و محصولات کاهش یافته است لذا نمی‌توان سرمای هوا یا تجربه سال‌های گذشته را دلیل بر افت قیمت‌ها دانست به نظر می‌رسد کاهش قدرت خرید مردم باعث شده تقاضا سیر نزولی بگیرد و بواسطه آن حتی قیمت‌ها ثابت یا حتی تا حدودی تعدیل شود.»
بازار مسکن چه فرآیندی را سپری می‌کند؟
در شرایطی که عمده بازارهای جهانی در انتظار تحولات سیاسی امریکا به سر می‌بردند، آمارها نشان می‌دهد از روز چهارشنبه ۱۴ آبان ماه تا چهارشنبه ۲۱ آبان عرضه مسکن در شهر تهران ۲۴ درصد افزایش یافته است. تمایل برای فروش در مناطق ۱، ۲، ۳، ۴، ۷، ۱۱، ۱۳، ۱۴، ۱۵ و ۲۱ به ترتیب به میزان ۷۴ درصد، ۵، ۳۵، ۱۰، ۴۹، ۵۰، ۲۰۰، ۲۴۳، ۳۸۳ و ۲۰ درصد رشد داشته است. بر اساس اطلاعات سامانه کیلید، تعداد آگهی‌های مناطق ۵، ۶، ۸، ۹، ۱۰ و ۲۲ به ترتیب ۷ درصد، ۳، ۵۳، ۵۹، ۱۸ و ۳۱ درصد کاهش یافته است. در این گزارش مناطق ۱۶ تا ۲۰ به‌دلیل پایین بودن تعداد آگهی‌های آن لحاظ نشده و منطقه ۱۲ نیز تغییر محسوسی نسبت به هفته قبل از آن نداشته است.
در طرف تقاضا نیز که بر اساس مشاهده آگهی‌ها استنباط شده تقاضای خرید ملک در شهر تهران به میزان ۴۳.۷ درصد کاهش یافته که بیشترین افت به ترتیب در منطقه ۲۱ به میزان ۶۱ درصد، منطقه ۲۰ بالغ بر 57 درصد، منطقه ۲۲ به میزان ۵۳ درصد، منطقه ۱۴ بالغ بر ۵۱ درصد و منطقه ۳ به میزان 48 درصد بوده و کمترین افت مشاهده آگهی‌ها به ترتیب در منطقه ۱ بالغ بر 27 درصد، منطقه ۱۰ به میزان 30 درصد، منطقه ۱۲ بالغ بر ۳۴درصد، منطقه ۷ بالغ بر 37 درصد و منطقه ۴ به‌میزان ۳۹ درصد رخ داده است.
همچنین میانگین قیمت‌های پیشنهادی در هفت منطقه دارای دیتاهای قابل اتکا کاهش و در هفت منطقه افزایش یافت. به طور کلی نیز نرخ پیشنهادی هر متر مربع مسکن شهر تهران در آگهی‌های فروش این سامانه ملکی طی بازه زمانی ۱۴ تا ۲۱ آبان افزایش ۱۴ درصدی داشته است.
مطابق این آمار قیمت پیشنهادی در منطقه ۱ معادل ۱۰ درصد، منطقه ۲ بالغ بر ۷درصد، منطقه ۵ به میزان ۱ درصد، منطقه ۷ به میزان ۱۲ درصد، منطقه ۱۰ معادل ۵درصد، منطقه ۱۱ بالغ بر ۱۲ درصد و منطقه ۲۱ به میزان ۴ درصد افزایش یافته است.
در سوی مقابل، نرخ‌های پیشنهادی در مناطق ۳، ۶، ۸، ۱۲، ۱۴، ۱۵ و ۲۲ به ترتیب بالغ بر ۲ درصد، ۵، ۱۰، ۱۲، ۷، ۴ و ۷ درصد کاهش داشته است. قیمت‌ها در دو منطقه ۴ و ۹ تغییر محسوسی نداشته و مناطق ۱۶ تا ۲۱ به‌دلیل پایین بودن تعداد آگهی‌ها در این گزارش لحاظ نشده است.
بدین ترتیب در پرمعامله‌ترین منطقه شهر تهران یعنی منطقه ۵ تعداد آگهی‌ها ۷ درصد کاهش و نرخهای پیشنهادی ۱ درصد افزایش یافت. در منطقه ۲ به‌عنوان دومین محدوده پرمعامله آگهی‌ها ۵ درصد و قیمتها ۷ درصد افزایش یافت. در منطقه ۴ آگهی‌ها ۱۰ درصد افزایش و قیمتها تغییری نداشته است. منطقه ۱۰ با کاهش ۱۸ درصدی آگهی‌ها و افزایش ۵ درصدی نرخها مواجه بود. در منطقه ۸ آگهی‌ها ۵۳ درصد و قیمت‌ها ۱۰ درصد کاهش یافت. منطقه ۶ با کاهش ۳ درصدی عرضه و افت ۵ درصدی قیمت همراه بود. در منطقه ۱۲ تغییر آگهی‌ها صفر بود و قیمت ۱۲ درصد افت کرد. در منطقه ۲۲ نیز کاهش ۳۱ درصدی آگهی‌ها و افت ۷ درصدی قیمتها را شاهد بودیم.

مریم شهبازی
خبرنگار
این روزها شاهد برپایی دوره دیگری از هفته کتاب هستیم؛ رویدادی فرهنگی در عرصه نشر که از روز گذشته آغازشده و تا سی‌ام آبان ماه نیز ادامه خواهد داشت. به‌همین بهانه طی گفت‌وگویی با ایوب دهقانکار، دبیر علمی بیست و هشتمین دوره هفته کتاب از چگونگی برنامه‌ریزی برای آن، بویژه با تکیه ‌بر محدودیت‌هایی پرسیدیم که کرونا سبب شده است. این مسئول فرهنگی که مدیرعاملی مؤسسه «خانه کتاب و ادبیات ایران» معاونت فرهنگی ارشاد، به‌عنوان مجری برگزاری رویدادها و برنامه‌هایی همچون «نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران» و همچنین «طرح‌های تخفیف فصلی کتاب» را هم برعهده دارد معتقد است نباید امیدمان را از دست بدهیم چراکه با بررسی دقیق و برنامه‌ریزی می‌توان تهدید برآمده از کرونا را به فرصت‌هایی اثرگذار تبدیل کرد. او حتی از محدودیت‌های نشأت گرفته از این پاندمی به‌عنوان تلنگری یاد می‌کند که روند حرکت عرصه نشرمان را به‌سوی روزآمدسازی خود سرعتی قابل‌توجه بخشیده است؛ روندی که شاید در شرایطی عادی برای طی آن به زمانی حداقل 10 ساله نیاز بود. جزئیات بیشتر درباره هفته کتاب و همچنین چگونگی برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب را می‌خوانید.

شاهد برپایی بیست و هشتمین دوره هفته کتاب هستیم؛ آن‌هم در شرایطی که ماه‌هاست با محدودیت‌های ناشی از شیوع بیماری کرونا روبه‌رو شده‌ایم؛ شیوع و گسترش این پاندمی چقدر بر روند برپایی نشست‌ها و ویژه‌برنامه‌های دوره اخیر تأثیر گذاشته؟
به اعتقاد من ویروس کرونا به‌رغم همه محدودیت‌هایی که در عرصه داخلی و خارجی رقم‌زده آن‌قدر قوی نیست که موجب فراموشی ارزش‌ها و رویه‌های ما بویژه در عرصه‌های مهم فرهنگی شود. نه این‌که منکر اثرات مخرب آن شوم اما مسأله اینجاست که این بیماری همه‌گیر شیوه و روش‌ها را تغییر داده منتهی اصول همچنان پابرجا هستند. مهم‌ترین مصداق آن را هم می‌توان در ارتباط با نمایشگاه کتاب تهران دانست؛ به سبب شرایطی که ماه‌هاست گرفتار آن شده‌ایم امکان برگزاری شکل فیزیکی این رویداد علمی-فرهنگی حوزه نشر فراهم نشد هرچند که درنهایت با همراهی نمایندگان صنوف نشر تصمیم به برپایی شکل مجازی آن در ابعادی کوچک‌تر گرفتیم. اینجا اصل برای ما خود کتاب است و فیزیکی یا مجازی شدن نحوه عرضه و به نمایش گذاشتن آن فرع ماجرا به شمار می‌آید. در ارتباط با هفته کتاب هم با چنین نگاهی دست به برنامه‌ریزی زده و تمام هم‌وغم‌مان را بر اجرای هرچه بهتر این هفته گذاشته‌ایم.
 در این شرایط همراهی سازمان‌ها و تشکل‌ها برای برگزاری بیست و هشتمین دوره چگونه بوده است؟
خوشبختانه حتی محدودیت‌های فعلی هم مانع همراهی تشکل‌ها و سازمان‌ها نشده و با استقبال خوبی روبه‌رو شدیم. دراین‌بین استان‌ها به‌عنوان بخش مهمی از همراهان ما در برگزاری این هفته، مشارکت قابل‌توجهی نشان داده‌اند. درباره تشکل‌های مردمی و NGO‌ها هم چنین شرایطی بوده است. اما ویژگی بارز برنامه‌های هفته کتاب سال‌جاری، برپایی غیرحضوری‌ است که برای عموم علاقه‌مندان فرصتی برای بهره‌مندی آنان فراهم کرده است.
 دسترسی مردم به این برنامه‌ها از چه طریقی است؟
پخش مجازی و حتی آنلاین این برنامه‌ها از طریق صفحات «خانه کتاب و ادبیات ایران» در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی میسر خواهد بود؛ ازآنجایی‌که در برگزاری بخشی از این برنامه‌ها، دیگر سازمان‌ها و تشکل‌ها هم ما را یاری رسانده‌اند؛ اغلب این نشست‌ها و جلسات از طریق صفحات آنها هم پخش خواهد شد. همه این موارد روزانه از طریق سایت خانه کتاب و ادبیات و همچنین رسانه‌ها اطلاع‌رسانی می‌شود. به‌گمانم تغییری را که این روزها در نحوه برگزاری برنامه‌های فرهنگی، حتی فراتر از هفته کتاب رقم خورده  باید به‌پای محدودیت‌های ناشی از کرونا نوشت. اگر پیش‌تر تعداد محدودی از مردم فرصت بهره‌مندی از این ویژه‌برنامه‌ها را پیدا می‌کردند حالا شرایطی رقم خورده که همگان قادر به استفاده از آنها خواهند بود.
 گذشته از شکل اجرایی هفته کتاب امسال، ازلحاظ محتوایی هم در مقایسه با دوره‌های گذشته تغییری دیده می‌شود؟
بله، اتفاقاً تغییر بزرگی هم هست؛ امسال برنامه‌ریزی‌ها برای این هفته فرهنگی را مبتنی بر نیازسنجی کردیم؛ این‌که نشست‌ها مبتنی برچه اصولی باشد که بیش‌ازپیش موفق به جلب نظر مردم در تأمین خواسته‌های آنان بشویم. این کار را هم از طریق تشکیل کمیته‌ محتوا پیش بردیم. البته طی سال‌های قبل هم با چنین نگاهی روبه‌رو بودیم؛ اما امسال جدیت بیشتری در این زمینه به خرج دادیم. طی برپایی کمیته‌ای که به آن اشاره شد از حضور تیمی از صاحب‌نظران و کارشناسان بهره گرفتیم تا برنامه‌های پیشنهادی از سوی سازمان‌ها، تشکل‌ها، انجمن‌ها و حتی افراد حقیقی و حقوقی را بررسی کنند و از این طریق موفق به انتخاب بهترین برنامه‌ها بشویم. البته تردیدی نیست که همه برنامه‌های مذکور خوب بودند چراکه حول محور کتاب شکل‌گرفته‌اند، منتهی به‌تناسب هفت روز هفته کتاب با همراهی اهالی کتاب و حتی خود پیشنهاددهندگان باید به‌ناچار دست به انتخاب میان خوب و خوب‌تر می‌زدیم. یکی از محورهایی که عمده برنامه‌ریزی‌های امسالمان متکی بر آن شد، در ارتباط با فناوری‌های نوین در حوزه نشر است. این اقدامی است که از مدت‌ها قبل از آغاز هفته کتاب برای تحقق آن از همراهی مؤسسه‌های پژوهشی و همچنین خود جامعه نشر کمک گرفته‌ایم. شیوه استفاده از استارتاپ‌های فرهنگی و فناوری‌های نوین در راستای روزآمدسازی نشر ازجمله اهدافی هستند که در این زمینه روی آنها کارکرده‌ایم. حقوق نشر هم یکی دیگر از مواردی است که بخش قابل‌توجهی از برنامه‌های امسالمان را بر آن متمرکز کردیم.
 بحث کپی‌رایت داخلی؟
بله، نه‌فقط جنبه داخلی آن، بلکه مباحث مرتبط با معاهده برن(قانون مشهور به کپی‌رایت) و جنبه بین‌المللی‌اش هم مدنظرمان بوده است. امیدوارم طی این شش روز باقی‌مانده از هفته کتاب موفق شویم گام مؤثری در این زمینه برداریم.
 شیوع کرونا و محدودیت‌های نشأت گرفته از آن خواه‌ناخواه بخش قابل‌توجهی از فعالیت‌های ما، بویژه در حوزه کتاب را به فضای مجازی منتقل کرده است. این مسأله چقدر در شتاب گرفتن روزآمد کردن صنعت نشرمان بویژه از منظر شکل اجرایی مؤثر بوده؟
البته این مسأله تنها شامل حوزه کتاب نمی‌شود؛ اما اگر بخواهم به‌طور خاص در این رابطه صحبت کنم به گمانم محدودیت‌های ناشی از کرونا همچون تلنگری بر پیکر صنعت نشر و عرصه کتابمان بود. شیوع کرونا منجر شد که ضرورت همراهی و بهره‌گیری از تکنولوژی‌های نوین ارتباطی را بیش‌ازپیش جدی بگیریم. البته این دوره‌گذار بدون شرایط فعلی هم رخ می‌داد؛ اما محدودیت‌هایی که این بیماری رقم زد به آن سرعت قابل‌توجهی بخشید. آن‌چنان‌که اگر قرار بود طی یک دهه آینده متوجه ضرورت برگزاری مجازی نمایشگاه کتاب در کنار شکل فیزیکی آن شویم، کرونا همین امسال برپایی‌اش را رقم زد. در ارتباط با برخی اقداماتی که از ابتدای سال‌جاری در حوزه فروش کتاب‌های الکترونیکی و حتی تقویت تولید آنها شاهد بودیم نیز همین‌طور است. شاید جالب باشد بدانید آنقدر استقبال مردم از پویش «با کتاب در خانه» که نوروز 99 برپا شد خوب بود که طی همان دوره کوتاه شاهد فروش بیش از 236 هزار نسخه کتاب بودیم که آمار قابل‌توجهی به شمار می‌آید. به‌طورقطع درصورتی‌که دولت از امکان اختصاص یارانه بیشتری در حمایت‌های این‌چنینی برخوردار شود شاهد اثرگذاری هرچه بیشتر آنها خواهیم بود.
 شرایط ماه‌های اخیر در عرصه جهانی نشر هم غافلگیری فعالان این عرصه را به‌دنبال داشت؛ آن‌چنان‌که به‌دنبال اجبار در لغو برپایی شکل فیزیکی نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب شاهد تلاش برای برگزاری مجازی آنها بودیم!
همین‌طور است؛ جالب‌تر این‌که حتی کشورهای پیشرفته هم به‌رغم برخورداری‌شان از امکانات و شرایطی بهتر از ما غافلگیر شدند و به تکاپو برای انتقال بخشی از فعالیت‌های صنعت نشر و عرصه کتاب به فضای مجازی افتادند. شرایط در عرصه جهانی هم به‌گونه‌ای است که همه کشورها در نقطه شروع هستند، ما هم به‌عنوان عضوی از جامعه جهانی نشر در تلاش هستیم تا درباره برپایی مجازی نمایشگاه کتاب در زمره پیشتازان باشیم. در ارتباط با موضوع موردبحثمان، فعالیت‌های عرصه کتاب، بی‌تردید فضای مجازی فرصتی به نسبت برابر در اختیار مخاطبان قرار داده است. همین برنامه‌های هفته کتاب که آغازگر گفت‌وگوی ما شد در شکل فیزیکی‌اش تنها میزبانی تعداد بسیار محدودی از شرکت‌کنندگان را برعهده داشت؛ هم از جهت فضای محدود و هم اینکه به‌هرحال برای همه علاقه‌مندان امکان حضور در برنامه‌ها مهیا نمی‌شد. درباره نمایشگاه کتاب هم چنین شرایطی حکمفرما است؛ هیچ‌گاه برای عموم علاقه‌مندان فرصت بازدید از نمایشگاه فراهم نمی‌شود؛ بویژه در ارتباط با ایرانیان ساکن سایر کشورها. اما حالا که قرار به برپایی شکل مجازی آن شده هموطنانمان در اقصی نقاط جهان می‌توانند از تازه‌های  نشر باخبر شده و حتی به لطف تفاهمنامه‌ای که با اداره پست منعقدشده قادر به خرید پستی آثار موردنظرشان از طریق پلتفرمی که اعلام می‌شود بشوند. شیوع کرونا تهدیدی را رقم‌زده که از دل آن با کار کارشناسی دقیق می‌توانیم به برخی فرصت‌ها هم‌دست پیدا کنیم.
 همان‌طور که اشاره شد پیش‌تر نمایشگاه مجازی کتاب حتی مصداق خارجی هم نداشته و برای همه کشورها تجربه‌ای جدید محسوب می‌شود؛ بااین‌حال شاهد برداشته شدن گام‌هایی طی ماه‌های اخیر در دیگر نقاط جهان بوده‌ایم. برای کاهش نقاط ضعف احتمالی در برگزاری نمایشگاه مجازی چه جایگاهی برای رصد اتفاقات مشابه قائل هستید؟
همان‌طور که خودتان هم اشاره کردید، برپایی مجازی نمایشگاه کتاب در همه دنیا تجربه تازه‌ای به شمار می‌آید و همگان نمایشگاه‌های کتاب را به شکل فیزیکی‌شان می‌شناختند. از همان ابتدای شیوع جهانی بیماری کرونا و تلاش کشورها برای حرکت به‌سوی نمایشگاه‌های مجازی، «خانه کتاب و ادبیات ایران» برای کسب تجربه در همه نمایشگاه‌های معتبر کتابی که به شکل مجازی برگزار شدند، شرکت کرد. تلاش کردیم تا حضورمان منفعلانه نباشد تا به اطلاعات بیشتری درباره ملزومات برپایی‌اش دست پیدا کنیم. تا امروز حتی نمایشگاه کتاب فرانکفورت که شکل فیزیکی‌اش را معتبرترین رویداد بین‌المللی عرصه نشر می‌دانند در عرصه مجازی چندان به اهدافی که مدنظر برگزارکنندگانش بوده نرسیده است. هرچند که به‌هرحال در تجربه‌های نخست وجود نقاط ضعف طبیعی است و بی‌شک ما هم از آن مبرا نخواهیم بود. هرچند که همه عزم‌مان را جزم کرده‌ایم تا نمایشگاهی پایین‌تر از سطح تجربه آنان برگزار نکنیم و چه‌بسا که حتی گامی فراتر از دیگر کشورها برداریم.
 ماهیت فروشگاهی نمایشگاه کتاب تهران و تفاوتی که از این بابت با دیگر رویدادهای بین‌المللی شبیه خود دارد چقدر در برپایی شکل مجازی آن مؤثر خواهد بود؟
بی‌تأثیر نخواهد بود چراکه در عرصه جهانی با نمایشگاهی مشابه شکل فیزیکی نمایشگاه کتاب تهران روبه‌رو نیستیم؛ رویدادی با حجم بالایی از مراجعه‌کنندگان که نه‌تنها جنبه ویترینی، بلکه شکل فروشگاهی هم دارد. از همین رو طبیعی است که برگزاری مجازی این نمایشگاه هم متفاوت از موردهای خارجی آن و حتی بی‌همتا باشد. تا جایی که مطلع شده‌ایم و خودمان هم شاهد بوده‌ایم هیچ‌کدام از نمایشگاه‌های مجازی کتاب که برگزارشده‌اند فروشگاهی نبوده‌اند و تنها به جنبه نمایشگاهی و از سویی تبادل رایت کتاب و انعقاد تفاهمنامه‌ها محدود شده‌اند. البته برخورداری از بخش فروشگاهی ضعف نمایشگاه ما نیست؛ بلکه برآمده از نیازهای خاص نشر خودمان و شرایط حاکم بر صنعت نشر کشورمان است. ازآنجایی‌که بخش قابل‌توجهی از گردش مالی این بخش صنعت مان متکی بر 10 روز برگزاری فیزیکی نمایشگاه کتاب است در معاونت فرهنگی وزارت ارشاد تلاش کرده‌ایم تا از طریق برپایی شکل مجازی آن، بخشی از خسارت‌های واردشده را جبران کنیم.
 در این بین نقش وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات هم به‌واسطه تأمین زیرساخت‌های برپایی نمایشگاه کتاب مجازی بسیار پررنگ خواهد بود؛ تا به امروز چقدر با مسئولان این وزارتخانه در تعامل بوده‌اید؟
نه‌فقط با این وزارتخانه به‌دلیل مهمی که اشاره کردید، بلکه با اداره پست هم‌ نشست‌های مختلفی برگزار کرده و به تفاهم رسیده‌ایم. در ارتباط با بحث زیرساخت اینترنتی، پست، ترافیک اینترنتی و... هم به نقاط مشترکی رسیده‌ایم که البته همچنان جای بررسی و صحبت دارند. به‌عنوان نمونه شرکت ملی پست قول ارسال محموله‌های کتاب در کمترین زمان ممکن را داده تا علاقه‌مندان زمان زیادی چشم‌انتظار کتاب‌های خود نباشند. بااین‌حال ازآنجایی‌که این روزها درگیر برگزاری ویژه‌برنامه‌های هفته کتاب هستیم اجازه بدهید توضیحات بیشتر در خصوص سؤال شما را به اتمام این هفته موکول کنم.
 هرچند که قرار شد توضیحات بیشتر به بعد از اتمام هفته کتاب موکول شود اما بگویید که برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب چه تاریخی خواهد بود؟
اعلام زمان قطعی آن به بررسی‌های بیشتری نیاز دارد اما در تلاش هستیم تا به فاصله یک ماه بعد از پایان هفته کتاب شاهد برپایی نمایشگاه مجازی کتاب باشیم.
 بازگردیم به برنامه‌های هفته کتاب، امسال عمده تمرکز‌تان بر خود اهالی کتاب و نشر بوده یا جامعه کتابخوان و عموم مردم را هم شامل ‌شده؟
هر دو طیفی که در سؤالتان اشاره کردید جامعه هدف ما بوده‌اند؛ امیدوارم با توجه به شرایط خاص جامعه‌مان، چه ازنظر مشکلات اقتصادی برآمده از تحریم‌ها و چه شرایطی که کرونا سبب شده موفق به دستیابی هرچه بیشتر به اهدافمان شویم. چه به‌عنوان زیرمجموعه‌ای از وزارت ارشاد و بخشی از حاکمیت و چه در جایگاه ستاد برگزاری هفته کتاب، مهم‌ترین رسالت خودمان را برقراری ارتباط میان دو طیفی که نام بردید به همدیگر می‌دانیم.
 عملکرد همکاران خود در برپایی بیست‌وهفت دوره گذشته هفته کتاب را چطور ارزیابی می‌کنید؟
اگر هریک از دوره‌های پیشین هفته کتاب را به یک پله تشبیه کنیم؛ امروز اگر به روی بیست و هشتمین پله ایستاده‌ایم به سبب تلاش‌هایی است که متولیان قبلی انجام داده‌اند. هرچند که هنوز راه‌های نرفته بسیاری پیش روی‌مان قرار دارد که امیدوارم همکارانمان در سال‌های آینده نیز به بهترین شکل به آنها قدم بگذارند.
 همزمان با هفته کتاب شاهد برپایی پانزدهمین طرح تخفیف فصلی کتاب نیز هستیم، از جزئیات و تغییرات پیش روی پاییزه کتاب هم بگویید.
باوجود محدودیت مالی، معاونت فرهنگی موفق به کسب اعتبار بیشتری برای برگزاری پاییزه کتاب شده تا از این طریق فرصت بیشتری برای بهره‌مندی مردم از یارانه‌های حمایتی در خرید کتاب و از سویی کمکی هرچند اندک در راستای گردش مالی کتاب‌فروشی‌ها و نشرمان فراهم شود. از همین رو سقف خرید هر یک از علاقه‌مندان که در تابستانه برابر با 150 هزار تومان بود را به 200 هزار تومان افزایش داده‌ایم. شاید در شکل فردی این میزان مبلغ قابل‌توجهی نباشد اما وقتی در بعد ملی به آن نگاه کنیم تأثیر مثبتی به‌جای خواهد گذاشت. طبق روال سال‌های گذشته روز کتاب‌گردی هم برگزار می‌شود؛ همچون شرایطی که برای پاییزه کتاب در نظر گرفته‌شده در روز کتاب گردی هم تسهیلاتی در نظر گرفته‌ایم تا دسترسی غیرحضوری مردم به کتاب‌فروشی‌ها راحت‌تر شود. طی پیگیری‌هایی که از طریق وزارت ارشاد و شهرداری داشته‌ایم در تلاش هستیم تا بلکه کتاب‌فروشان هم ازجمله مشاغلی قرار بگیرند که امکان دایر بودن آنها بعد از ساعت 18 هم فراهم شود؛ شبیه معافیت‌هایی که در دیگر کشورها هم برای کتاب‌فروشان در محدودیت‌های کرونایی قائل هستند.

استراماچونی با احساسات هواداران بازی کرد/ اکثر مربیان خارجی با اهداف خاص به ایران می‌آیند/ مستندات خوبی برای پیروزی در پرونده استراماچونی در اختیار فتحی است

محمد محمدی سدهی / دردسری تازه برای استقلال! باز هم پای استراماچونی در میان است و یکبار دیگر طرفین به هم رسیدند. آبی‌ها که به تازگی با پرداخت بدهی‌‌های خارجی خود پنجره نقل ‌و انتقالاتی‌ شان را باز کرده بودند، در چند روز گذشته با شکایت آندره‌آ استراماچونی، سرمربی ایتالیایی پیشین خود روبه‌رو شدند. در این رأی، باشگاه استقلال به پرداخت یک میلیون و 300 هزار یورو بابت مطالبات استراماچونی محکوم شده است. مسئولان استقلال بلافاصله پس از دریافت این حکم جلسه‌ای برگزار کردند تا لایحه دفاعی خود را برای شکایت به دادگاه عالی ورزش CAS ارائه کنند.
احمد مددی، سرپرست مدیرعاملی باشگاه استقلال درخصوص پرونده استراماچونی و پرداخت مبلغ یک میلیون و 300 هزار یورو به این مربی ایتالیایی به خبرنگار «ایران» گفت: «متأسفانه اکثر مربیان خارجی با اهداف خاص به ایران می‌آیند. آنها اولویت اصلی‌شان قراردادهای بالا و دریافت مبالغ هنگفت است و زمانی که پرداخت قرارداد به تأخیر می‌افتد، سریعاً به فیفا و یا ارگان‌های دیگر شکایت می‌کنند تا به پول خود برسند. کمتر شاهد این بودیم که مربیانی به کشورمان بیایند و بدون کوچک‌ترین دردسری کشورمان را ترک کنند. البته در این بین برخی مواقع باشگاه‌ها هم مقصر هستند و مطالبات‌شان را بموقع پرداخت نمی‌کنند.»
او صحبت‌های خود را این گونه ادامه داد: «البته علاوه بر مربیان، برخی از بازیکنان خارجی هم با چنین اهدافی به ایران می‌آیند و در تیم‌های ایرانی بازی می‌کنند که این موضوع باعث بدهی‌های سنگین باشگاه‌های ایرانی بخصوص استقلال و پرسپولیس می‌شود. امثال این بازیکنان و مربیان را در سال‌های اخیر چندین بار دیده‌ایم و باید تلاش کنیم که دیگر چنین اتفاقاتی برای باشگاه‌های ما نیفتد و باشگاه‌های ما که از نظر اقتصادی شرایط چندان مناسبی ندارند، بتوانند جای دیگری هزینه کنند.»
سرپرست مدیرعاملی باشگاه استقلال در ادامه درخصوص محکومیت استقلال در پرونده استراماچونی صحبت کرد: «همان گونه که همه ما می‌دانیم، آندره‌آ استراماچونی تنها چند ماه روی نیمکت استقلال نشست و استقلال را رها و با احساس هواداران استقلال بازی کرد. هواداران و باشگاه استقلال چندین ماه منتظر حضور این مربی بودند اما او نه تنها به ایران نیامد بلکه دردسرهایی برای این تیم ایجاد کرد. استقلال تیم کوچکی نیست و این تیم هواداران و محبوبیت زیادی در آسیا و حتی در تمام دنیا دارد و استقلال ظرفیت این را داشت که با استراماچونی به موفقیت‌های بزرگی دست یابد اما این اتفاق نیفتاد و این مربی ایتالیایی از استقلال جدا شد.»
مددی ادامه داد: «40 روز سخت را پشت سرگذاشتیم و مطالبات شفر را پرداخت کردیم و هنوز نفس‌مان تازه نشده بود که متأسفانه شکایت استراماچونی و دستیارانش، عمر دانسی، مارکو کیسر و سباستین لتو به باشگاه رسید. استراماچونی صبوری نکرد و حالا مدعی است که استقلال باید مطالباتش را کامل پرداخت کند که مطالبات این مربی با 5 درصد دیرکرد چیزی در حدود یک میلیون و 505 هزار یورو است و باشگاه به پرداخت این مبلغ محکوم شده. البته ما تا پایان آبان فرصت داریم درخواست گرندز رای کنیم. او خواستار 9 میلیون یورو شده که به هیچ وجه این رقم پذیرفتنی نیست و حتی فیفا هم این رقم را قبول نکرد.»
سرپرســـــت باشـــــگاه اســـــــتقلال درخصوص سفر احمد سعادتمند به ایتالیا و مذاکره با استراماچونی و گرفتن تخفیف از این مربی، افزود: دلیل سفر سعادتمند به ایتالیا هر چه بود باعث نشد تا این پرونده به جریان نیفتد. از حالا باید برای شکستن این رأی در دادگاه عالی ورزش (CAS) تلاش کنیم. الان در شرایط تعیین داور هستیم ولی در تلاش هستیم به هر شکل ممکن پرونده را به سود خودمان تمام کنیم. وقتی فیفا رأی اولیه داده قطعاً همه چیز را بررسی کرده است. متأسفانه اکثر مربیان ایتالیایی این گونه هستند و خود استراماچونی هم بارها با این روش برای تیم‌های دیگر دردسرساز شد.»
او با اشاره به این موضوع که بلافاصله پس از دریافت این حکم جلسه‌ای با امیرحسین فتحی، مدیرعامل سابق باشگاه برگزار کردم، افزود: «فتحی گفت مستندات خوبی برای پیروزی در پرونده استراماچونی در اختیار دارد و قطعاً ما از این مستندات استفاده خواهیم کرد و از تمام بضاعت‌مان برای پیروزی در پرونده استراماچونی استفاده می‌کنیم تا این عدد را بشکنیم. بنا به اظهارات فتحی طی جلساتی که در آینده نزدیک برگزار خواهیم کرد، مستندات را تدوین و لایحه مستدل را ارسال خواهیم کرد.»
سرپرست مدیرعاملی استقلال با اشاره به این موضوع که این پول حق استراماچونی نیست، بیان داشت: «این اقدام و شیوه استراماچونی برای دریافت بدهی‌های خود با وجود عدم حضور در استقلال، پوپولیستی است. او دائماً تلاش می‌کرد که دل هواداران را به دست آورد و در صفحه اینستاگرام دائماً با انتشار صحبت‌هایی به این موضوع اصرار می‌ورزید. استراماچونی مدام صحبت از علاقه‌اش به استقلال می‌کرد حال چگونه است که مبلغی بیشتر از حق خود می‌خواهد؟ هواداران استقلال باید هوشیار باشند و بدانند که این‌ها دلسوز استقلال نیستند.»
مددی درخصوص شرایط کنونی استقلال گفت: «ما 40 روز ویژه داشتیم و با تلاش همه ارکان باشگاه توانستیم این 40 روز سخت را پشت سر بگذاریم و بدهی شفر را پرداخت کنیم تا پنجره نقل و انتقالاتی باشگاه باز شود. علاوه بر این تلاش ما بر این بود تا موارد درخصوص حرفه‌ای‌سازی را دنبال کنیم و این موضوع را هم به جاهای خوبی رساندیم و در این خصوص هم تمام مطالبات ریالی را پرداخت کردیم و منتظر بررسی‌های ای اف سی هستیم.»
او با اشاره به این موضوع که وضعیت تیم خوب است، صحبت‌های خود را این گونه ادامه داد: «تمرینات تیم بدون هیچ دغدغه‌ای در حال انجام است و تا اواسط هفته قرارداد بازیکنان جدید را ثبت خواهیم کرد تا ثبت قرارداد بازیکنان در سازمان لیگ به پایان برسد و بتوانیم از همه داشته‌هایمان در مسابقات استفاده کنیم. امیدوارم فصل خوبی داشته باشیم و بتوانیم در جایگاه مطلوبی قرار بگیریم.»
روز گذشته صحبت‌هایی درخصوص انتخاب مدیرعامل استقلال مطرح و حتی نام‌هایی نیز در فضای مجازی منتشر شد. سرپرست مدیرعاملی استقلال در این خصوص افزود: «من هم گاهاً این اسامی را می‌بینم و می‌شنوم. به شخصه از این افراد و تصمیمی که اتخاذ می‌شود اطلاعی ندارم چون هدفم خدمت به استقلال است. تا زمانی که باشم، به خدمت ادامه می‌دهم و این حواشی و مطرح شدن اسامی مدیرعاملی روی من اثر ندارد. سعی می‌کنم طوری کار کنم که هر وقت هوادار اسم من را می‌شنود، به نیکی از من یاد کند.»

زهره توکلی
خبرنگار
موزه‌ها روایتگر تاریخ و تمدن هستند. با توجه به تاریخ غنی و پر فراز و فرود خطه آذربایجان، وجود ده‌ها موزه عمومی و تخصصی در تبریز و سایر شهرهای استان آذربایجان شرقی باعث شده تاریخ این دیار زنده و حاضر پیش روی مردم باشد. این استان از نظر قدمت و تعدد موزه‌ها پس از تهران در جایگاه دوم کشور قرار دارد. در این استان 32 موزه رسمی و غیررسمی فعال است. از 23 موزه رسمی موجود در آذربایجان شرقی، تبریز به تنهایی 17موزه را در خود جای داده و ۲موزه نیز در مراغه قرار دارد. شهرهای سراب، بناب، اهر، خامنه و خدا آفرین نیز هرکدام یک موزه تخصصی دارند. رئیس امور موزه‌های استان آذربایجان شرقی در گفت‌و‌گو با «ایران» گفت: 32موزه در استان آذربایجان شرقی داریم که برخی از آنها از سوی میراث فرهنگی مجوز فعالیت دارند و برای برخی دیگر پیگیر دریافت مجوز هستیم تا فعالیت‌های آنها قانونی‌تر شود و چارچوب‌های اولیه را رعایت کنند.
مهدی بزاز دستفروش افزود: هم موزه‌های خصوصی و هم موزه‌های تحت پوشش میراث فرهنگی و موزه‌های غیروابسته یعنی موزه‌هایی که توسط سایر دستگاه‌ها ایجاد می‌شوند و در این حوزه فعالیت دارند از تنوع موضوعی خوبی برخوردار هستند.
بزاز دستفروش در خصوص موزه‌های مهم این استان گفت: از نظر قدمت و تقدم فعالیت در عرصه موزه داری، موزه آذربایجان، جزو قدیمی‌ترین موزه‌های ایران محسوب می‌شود که به‌لحاظ مجموعه غنی و گستره آثاری که دارد پس از موزه ملی ایران، دومین موزه کشور است یعنی کمتر موزه‌ای را بتوان به لحاظ غنای آثار، پس از موزه ملی با موزه آذربایجان مقایسه کرد. رئیس امور موزه‌های استان آذربایجان شرقی اضافه کرد: بالغ بر 15هزار قلم شیء در این موزه نگهداری می‌شود و از تنوع زیادی برخوردار است چرا که آثار اغلب محوطه‌های شاخص تاریخی ایران در این موزه مشاهده می‌شود. وی اظهار داشت: همچنین موزه ایلخانی مراغه این استان، کاملاً تخصصی است چون آذربایجان و بویژه شهر مراغه قبل از شهر تبریز، مقر تشکیل نخستین حکومت ایلخانی پس از مغولان بوده و آثار متعددی در این شهر برجای مانده است لذا علاوه بر تخصصی بودن این موزه، به نوعی از یک قطعه پژوهشی بهره‌مند است که مورد توجه پژوهشگران است.
بزاز دستفروش با اشاره به موزه قاجار به‌عنوان دیگر موزه مهم این استان گفت: در دوره قاجار، تبریز به‌عنوان دارالسلطنه یا ولیعهد نشین قاجار بوده و در واقع تبریز به لحاظ اهمیت، پایتخت دوم کشور است بنابراین موزه قاجار، موزه جالب توجهی در این استان محسوب می‌شود چون هم به لحاظ مجموعه‌ای که در آن ارائه شده برای بازدیدکنندگان غنی است هم به لحاظ ساختمان و معماری شاخصی که دارد از اهمیت بسیاری برخوردار است.
وی با بیان اینکه سیاست سازمان میراث فرهنگی استان آذربایجان با تبعیت از سیاست‌های وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کشور این است که به تشکیل موزه‌های خصوصی و نیز موزه‌های غیروابسته تخصصی که سایر دستگاه‌ها آن را اداره می‌کنند کمک کند، اظهار داشت: کمک و پیگیری می‌کنیم تا موزه داران خصوصی فعالیت‌های خود را نظام مند کرده و پروانه مجموعه‌داری و موزه‌داری را اخذ کنند. رئیس امور موزه‌های استان آذربایجان شرقی افزود: خوشبختانه طی سال‌های اخیر در این زمینه فعالیت‌های خوبی داشته‌ایم به‌طوری که 9مجموعه دار این استان توانستند پروانه فعالیت دریافت کنند علاوه بر آن 2موزه خصوصی شامل موزه صدا و موزه خودروهای کلاسیک نیز در استان راه‌اندازی شده است و هم اکنون در حال فعالیت هستند. وی ادامه داد: موزه «کبریت ممتاز تبریز» نیز آماده شده و فعال است که افتتاح رسمی آن بزودی انجام می‌شود. این موزه به‌عنوان یکی از موزه‌های صنعتی استان بسیار جالب است چون کارخانه کبریت فعالی است که در کنار آن،  این موزه تشکیل شده است.
بزاز دستفروش ادامه داد: موزه هنری آثار استاد احد حسینی نیز آماده افتتاح است و جزو موزه‌های هنری بخش خصوصی محسوب می‌شود که موضوع آن مجسمه‌سازی است و شامل مجسمه‌هایی می‌شود که استاد احد حسینی طی سال‌ها آنها را ساخته است. این آثار قبلاً در قالب یک نمایشگاه در استان آذربایجان شرقی و به‌صورت امانی و موقت به نمایش گذاشته بود اما هم اکنون این امکان فراهم شده که به‌عنوان یک موزه مستقل فعال شود. وی اضافه کرد: در صددیم که به سایر مجموعه دارانی که پروانه مجموعه‌داری را اخذ کرده‌اند و در این حوزه فعالیت می‌کنند، کمک و فعالیت هایشان را تسهیل کنیم تا به سمت تأسیس موزه‌های خصوصی بروند.
رئیس امور موزه‌های استان آذربایجان شرقی در خصوص سازمان‌ها و دستگاه‌های مشتاق این استان در حوزه مجموعه‌داری و موزه‌داری گفت: یکی از ارگان‌های فعال در حوزه موزه داری، شهرداری تبریز بوده که تاکنون حدود 5موزه در تبریز تأسیس کرده و ما نیز کمک می‌کنیم که شهرداری موزه‌های خود را نظام مند و پروانه رسمی فعالیت را اخذ کند. به طور مثال در سال‌جاری موزه فوتبال شهرداری تبریز پروانه فعالیت گرفت. وی افزود: موزه فوتبال آذربایجان، نخستین موزه فوتبال کشور است که متولی آن شهرداری تبریز است. همچنین موزه تاریخ شهر و شهرداری تبریز و موزه ادبی استاد شهریار از دیگر موزه‌هایی است که شهرداری تبریز نسبت به تأسیس آنها همت کرده است. بزاز دستفروش اضافه کرد: اغلب موزه‌های استان آذربایجان شرقی تخصصی هستند و ویژگی‌ها و جذابیت‌های خاص خود را دارند لذا به طور مثال هر فردی بخواهد با تاریخ ایران دوره ایلخانی آشنا شود بهترین مکان موزه ایلخانی استان آذربایجان شرقی است یا موزه آذربایجان، تصویر کلی از تاریخ باستان شناسی ایران پیش و پس از اسلام را به بازدید کننده نشان می‌دهد. همچنین موزه قاجار، با مجموعه‌های متنوع خود، ایران را در دوره قاجار و نقش تبریز در این دوره را معرفی می‌کند. وی در خصوص استقبال از تأسیس موزه در این استان گفت: موزه، برای تاریخ و فرهنگ یک منطقه، فرصت و غنیمت محسوب می‌شود چون سازمان میراث فرهنگی امکان و توانایی حفظ همه آثار بویژه اسناد و مدارک تاریخی، نسخ خطی و... را که ممکن است با گذشت زمان فرسوده شده و از بین بروند  ندارد لذا مجموعه داران در این زمینه می‌توانند کمک کنند تا این آثار و اسناد در قالب موزه حفظ و صیانت شود یا از کشور خارج نشود. بزاز دستفروش اضافه کرد: علاقه‌مندی برخی به فعالیت مجموعه‌داری و تأسیس موزه‌های خصوصی در این استان برای سازمان میراث فرهنگی استان غنیمت به شمار می‌آید چون بخشی از بار فعالیت سنگین ما را به دوش می‌کشند و مددکار سازمان‌های میراث فرهنگی هستند لذا از این بابت بسیار ارزشمند است. استان آذربایجان شرقی نیز به لحاظ فرهنگی و حتی سوژه‌های جدید مثل موزه فوتبال و موزه کبریت استانی غنی است چون این سوژه‌ها، سوژه‌های کاملاً تاریخی و باستان شناسی نیستند و مواردی است که شاید بتدریج از بین رفته یا فراموش شوند.

سید حسین سراج‌زاده
رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران
در حال حاضر موضوع  شیوع بیماری کرونا، مسأله‌ای بزرگ و جهانی و در عین حال ملی است و برای بسیاری از کشورها به بحران تبدیل شده است. در حال حاضر شرایط اپیدمی همه‌جانبه‌ای در کشور وجود دارد که ابتدا تا این حد به نظر گسترده  نمی‌رسید چرا که  اوایل شیوع این  بیماری شاهد بودیم که خوش‌بینی‌هایی درخصوص  حل این مسأله وجود داشت و گفته می‌شد که با گذشت دو ماه و با گرم شدن هوا،  آثار بیماری کرونا  کمرنگ می‌شود و از شدت بحران کاسته می‌شود، اما  این تئوری واقع‌بینانه نبود و  از شدت شیوع کرونا کاسته نشد تا جایی که متأسفانه اکنون با شرایطی روبه‌رو هستیم که روزانه بالای ۴۰۰ نفر فوتی داریم، این در حالی است که بنا به گفته کارشناسان، رقم مرگ و میرها واقعی نبوده و نسبی است و حالت افزایشی دارد.  این رقم، عدد بزرگی است و موضوعی نیست که بتوان به راحتی از کنار آن گذشت؛ به تعبیری با فاجعه‌ای ملی درخصوص شیوع ویروس کرونا روبه‌رو هستیم. مجموعه نظام حکمرانی باید توجه ویژه‌ای برای حل این مسأله داشته باشد و باید مدیریت جنگی تمام‌عیاری علیه شیوع بیماری برعهده بگیرد، در عین حال هم بدون همکاری و همیاری مردم موفقیتی حاصل نمی‌شود.از حیث آگاهی‌رسانی، تصمیم‌گیری‌های کارشناسانه باید به‌روز و کارآمد باشد و هماهنگ کردن همه اجزای نظام حکمرانی برای خدمت به مدیریت بحران امری الزامی است. هرچند مرکزیت حل بحران از حیث دانش و تخصص، وزارت بهداشت است و اهمیت بالایی دارد اما در عین حال مجموعه مدیریتی به صورت کلی برعهده دولت قرار دارد و هرگونه تعلل می‌تواند فاجعه‌های بیشتری را به دنبال داشته باشد. از جنبه مسئولیت مردم، بهداشت فردی، پرهیز از آمد و رفت‌های بی‌مورد و پرهیز از حضور در اجتماعات، ماسک زدن و شستن مکرر دست‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است و در هر بخش چنانچه گروهی از مردم کوتاهی کنند، مسئولیت مرگ تک تک هموطنانی که از دنیا می‌روند، بردوش کسانی است که بی‌توجهی کرده‌اند. اوضاع امروز بحرانی است و برای گذر از این بحران هماهنگی ملی، حاکمیتی و مردمی امری اجتناب‌ناپذیر است.

منصوره اتحادیه
مورخ، نویسنده، استاد دانشگاه و ناشر
کتاب و کتابخوانی از مهم‌ترین ملزومات زندگی امروز است؛ عادتی مهم که برای نهادینه شدن آن در فرهنگمان به همراهی جدی نظام آموزشی، حتی فراتر از اقداماتی که اهالی رسانه یا دیگر وزارتخانه‌هایی نظیر ارشاد انجام می‌دهند نیاز است. چرایی ضرورت کتابخوانی را هم باید در ذات آن جست‌و‌جو کرد؛ اینکه می‌گویم باید کتاب خواند تنها هدف آثار تاریخی یا پیگیری دیگر حوزه‌های جدی نیست. همین رمان خواندن هم به‌رغم ظاهر صرفاً سرگرم‌کننده‌اش مملو از فواید بیشماری است. کتاب خواندن حتی اگر به ادبیات داستانی محدود شود دریچه نگاهمان را گسترش می‌دهد؛ تجربه‌های زیستی‌مان را زیاد می‌کند و به ما یاد می‌دهد در موقعیت‌های مختلف چه واکنش و عکس‌العملی داشته باشیم. از سوی دیگر وقتی نسل نوجوان و جوانمان کتاب بخوانند متوجه می‌شود که تاریخ بشر مملو از مشکلاتی همچون قحطی‌ها، شیوع بیماری‌های کشنده همه‌گیر و حتی جنگ‌هایی در سطح جهانی است؛ اتفاقاتی که با وجود سختی‌های بی‌شماری که رقم‌زده‌اند بالاخره تمام‌ شده و مردم از آنها گذر کرده‌اند. این مسأله بویژه در شرایط امروز که همه از خطرات بیماری کرونا نگران هستیم می‌تواند امیدبخش باشد؛ حداقل از این طریق متوجه می‌شویم که هیچ‌کدام از این سختی‌ها قرار نیست برای ابد گریبانمان را نگه‌ دارند و روزهای خوب هم فرامی‌رسد. این روزها که شاهد برپایی دوره دیگری از هفته کتاب هستیم بهترین فرصت است تا اهالی رسانه با همراهی همه آن‌هایی که کاری از عهده‌شان ساخته است افرادی که هنوز به قشر کتابخوان نپیوسته‌اند را متوجه ضرورت این عادت دلپذیر اما مهم و اثرگذار کنند. ازجمله این اقدامات می‌تواند پوشش همزمان و پررنگ خبرهای هفته کتاب از سوی عموم نشریات و رسانه‌ها و همچنین نصب بیلبوردهای تبلیغاتی با محتوای متناسب در سطح شهرها باشد؛ مردم وقتی طی رفت و آمدهای خود با تبلیغ‌های اینچنین روبه‌رو شوند خواه ناخواه تحت تأثیر قرار می‌گیرند. البته مسئولان شهری هم دقت کنند که این بیلبوردها تنها به تهران محدود نشود چرا که این شهر و استان به‌اندازه کافی طی سال در کانون توجه قرار دارد و اتفاقاً اقداماتی از این دست باید بیشتر متوجه نقاطی غیر از کلانشهرهایمان شود. اقداماتی همچون روز نمادین کتابگردی که چند سالی است شاهد برپایی آن هستیم هم کار مؤثری در جلب‌ توجه مردم به کتاب و کتابفروشی‌هاست. هرچند که از نتیجه طرح‌های تخفیف فصلی کتاب همچون پاییزه کتاب هم نباید غافل شد؛ تزریق یارانه‌های این‌چنینی به مخاطبان کتاب در شرایط فعلی، هم تا حدی برای اوضاع نشر خوب است و هم برای مردم که توانایی اقتصادی‌شان کم شده است. بویژه که به سبب گرانی‌ها، قیمت کتاب با افزایش زیادی روبه‌رو شده و این قبیل طرح‌های تخفیف فصلی می‌توانند به کتابخوانان در خرید آثار موردعلاقه‌شان کمک کند. برگزاری هفته کتاب از سوی دیگر می‌تواند فرصتی برای جلب‌توجه بیشتر مسئولان به مشکلات حوزه نشر را هم فراهم کند تا از این طریق گام‌هایی برای بهبود شرایط نامطلوب این عرصه برداشته شود. اما نکته مهمی که ابتدای بحث به آن اشاره شد و جا دارد که تأکید مضاعفی بر آن شود ضرورت همراهی نظام آموزشی و بویژه آموزش‌وپرورش با فعالان عرصه کتاب است. امیدوارم اقدامات مؤثری همچون ویژه‌برنامه‌های خاصی که برای هفته کتاب در نظر گرفته شده تنها به این هفت روز محدود نشود و ما در تمام سال شاهد تلاش برای تبلیغ و معرفی کتاب باشیم؛ آن روزی که کتاب به جزئی جدایی‌ناپذیر از زندگی‌مان تبدیل شود می‌توان به بهبود آینده این سرزمین امیدوار شد.

محمدحسن حبیب الله زاده
مدیرکل دیپلماسی رسانه‌ای وزارت امور خارجه
گسترش روابط و همکاری‌ها با کشورهای همسایه اولویت سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران به شمار می‌روند. پاکستان از جمله همسایه‌های مهم در شرق ایران است که قرابت‌های متعدد تاریخی، فرهنگی، تمدنی و دینی، پیوندهای ناگسستنی بین ملت‌های دو کشور را رقم زده است. حفظ کیفیت خوب روابط و حسن همسایگی نیازمند ارتباط و مشورت‌های مستمر بین دو کشور است. در همین رابطه وزیر امور خارجه کشورمان در رأس یک هیأت سیاسی،  اقتصادی و نظامی، اواخر هفته گذشته هشتمین سفر خود را به اسلام آباد انجام داد و ضمن دیدار با مقامات عالیرتبه پاکستانی شامل نخست وزیر، وزیر امور خارجه و فرمانده ارتش، موضوعات مختلفی از جمله تحولات منطقه‌ای چون افغانستان، مسائل جهان اسلام، تشدید اسلام هراسی، همکاری‌های درون منطقه‌ای، تقویت سازمان اکو، مبارزه مشترک با تروریسم و‌ مهاجرت‌های غیرقانونی، تسهیل سفرهای زیارتی، صلح و امنیت در مرزها و مسائل روابط تجاری دوجانبه را مورد رایزنی و تبادل نظر قرار داد.
دو موضوع مهم در این سفر برجسته بود؛ امنیت مرزهای شرقی و توسعه همکاری‌های تجاری و اقتصادی. در دیدار دکتر ظریف با ژنرال قمر باجوا فرمانده ارتش و شاه محمود قریشی وزیر امور خارجه پاکستان، روند همکاری‌های سیاسی اقتصادی و نظامی دو کشور بویژه اقدامات در جهت تحکیم امنیت مرزهای دو کشور، مورد بحث و بررسی قرار گرفت و همزمان تفاهماتی در زمینه گشودن گذرگاه‌های جدید مرزی بین دو کشور به دست آمد. طرف پاکستانی تأکید کرد برقراری صلح و امنیت در مرزهای ایران و پاکستان امری مهم برای این کشور است و این کشور اجازه اقدامات خصمانه علیه ایران را نخواهد داد. عمران خان نخست وزیر پاکستان نیز به روابط نزدیک و صمیمانه ایران و پاکستان اشاره و از اهمیت و ضرورت توسعه مناسبات سیاسی و اقتصادی دوجانبه تهران- اسلام آباد سخن گفت.
بخش مهم و تمرکز مذاکرات وزیر امور خارجه کشورمان و هیأت اقتصادی همراه در پاکستان به موضوع توسعه همکاری‌های تجاری و اقتصادی اختصاص داشت. در جریان این سفر موضوعات همکاری‌های اقتصادی دو‌کشور بویژه توسعه همکاری‌های تجاری و بازرگانی از طریق تهاتر، انعقاد موافقتنامه تجارت آزاد بین دو‌ کشور، گسترش همکاری‌های بانکی و سرمایه‌گذاری، همکاری‌های برق و انرژی مورد گفت وگو‌ قرار گرفت و‌ تفاهماتی صورت پذیرفت. همچنین تنظیم برنامه کمیسیون مشترک اقتصادی در آینده نزدیک و همکاری‌های حمل و نقل دو‌ کشور از دیگر زمینه‌هایی بود که در این سفر مورد مذاکره و تفاهم قرار گرفت.
از مهم‌ترین تفاهمات این سفر به گشایش گذرگاه‌های جدید مرزی بین دو کشور مربوط می‌شود. وزیر امور خارجه کشورمان به مقامات پاکستانی اطلاع داد که جمهوری اسلامی ایران  بزودی گذرگاه «ریمدان» در استان سیستان‌ و بلوچستان را افتتاح خواهد کرد و از طرف پاکستانی خواست تا این کشور نیز گذرگاه «گبد» را باز کند. همچنین پیشنهاد شد به مرور گذرگاه‌های مرزی دیگری از جمله گذرگاه «پیشین» - «مند» بین دو کشور افتتاح شود و معبرهای ورودی و خروجی میان دو‌ کشور افزایش یابد. همچنین مدل‌های جدیدی برای تبادلات تجاری با پاکستان پیشنهاد شد و طرف پاکستانی نیز متقابلاً با اعلام حمایت از گسترش همه‌جانبه روابط دوجانبه، از تصمیم خود برای احداث بازارچه‌های مرزی بیشتری به منظور توسعه تبادلات تجاری و ‌صادرات مرزی بین دو کشور خبر داد.
امید می‌رود گشایش گذرگاه‌های مرزی و در کنار آن افتتاح بازارچه‌های مشترک مرزی بین ایران و پاکستان، فرصت‌ها و افق‌های جدیدی را برای تجارت قانونی و تقویت معیشت هموطنان سختکوش و مرزنشین استان سیستان و بلوچستان فراهم آورد. از رهگذر توسعه تبادلات مردمی و تجاری مرزی، علاوه بر توسعه روابط اقتصادی خارجی کشور، زمینه برای توسعه اقتصادی و اجتماعی استان سیستان و بلوچستان، استان‌های همجوار و مناطق مرزی کشور دوست و همسایه پاکستان نیز مهیا خواهد شد.

زهرا‌ نژادبهرام
نایب رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر تهران
رشد و گسترش بدون برنامه ابعاد کالبدی و اجتماعی شهرها، تأثیر اجتناب‌ناپذیری بر حیـــات بشـــــری گذاشته است به‌طوری کــه در قــرن کنونــی می‌توان تأثیراقدامات غیراصولــی شهرسازی در رشــد و گســترش آسیب‌های اجتماعی و ناهنجاری‌های رفتاری را در جوامع شهری مشاهده کرد. در همین ارتباط مسأله جنسیت و فضای شهری موضوعی است که در دهه‌های اخیر محققان و مدیران شهری به‌طور عمده در مورد آن خیلی بحث نکرده‌اند، زیرا زنان سهم اندکی در برنامه‌ریزی و ساخت آن داشته‌اند و محیط‌های ساخته شده بازتابنده فعالیت‌های مردانه، ارزش‌ها و گرایش‌های مردان به فضای شهری است.
بی‌تردید تفاوت‌های موجود میان مردان و زنان، نیازهای متفاوتی را در محیط‌های شهری ایجاد می‌کند و مدیران شهری از این قبیل تفاوت‌ها غافل بوده‌اند.  مفهوم «حق به شهر» طی سال‌های اخیرمورد توجه مدیران و اندیشمندان شهری قرار گرفته است و شهرها را به‌عنوان عرصه‌ای جهت حضور و فعالیت شهروندان مورد تأکید قرار می‌دهد.
 در این رویکرد حق به شهر به‌عنوان خواسته‌ای مدنی و قانونی گسترش یافته و به رسمیت شناخته شده است. حضور‌پذیری شهر برای تمامی بخش‌های جامعه فارغ از جنسیت مورد ملاحظه قرار گرفته شده است. یکی از مسائلی که تحقق حق به شهر را در شهرها خدشه دار می‌کند حس پایین امنیت و مزاحمت‌های خیابانی است که از اشکال خشونت علیه زنان است که آنها را در سنین مختلف و در موقعیت‌های متفاوت در همه نقاط دنیا تهدید می‌نماید. در برخی جوامع قوانین سختگیرانه‌ای برای مقابله با آن وجود دارد و در برخی دیگر قوانین حمایتی وضع شده تا زنان را در مقابل آسیب‌های آن محافظت نماید، اما یکی از مهم‌ترین سیاست‌ها و تدابیر در جهت تقویت حضور امن و با حرمت زنان در جامعه، رعایت ملاحظات انسانی و اجتماعی در اصلاح و توسعه فضاهای شهری است.
بین شهرهای کشور، تهران به‌عنوان بزرگ‌ترین کلانشهر ایران به علت شرایط خاص کالبدی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی حاکم برآن، با تعدد فضاهای جرم خیز، بی‌دفاع و سطح پایین حس امنیت اجتماعی در بین شهروندان مواجه است. در سال ۱۳۹۵، معاونت اجتماعی شهرداری تهران پژوهشی درباره «ارزیابی کیفیت زندگی در کلانشهر تهران» انجام داده و یافته‌های این پژوهش را در قالب «اطلس کیفیت زندگی شهر تهران» منتشر کرده است. در این پژوهش ۴۵ هزار و ۶ پرسشنامه بین ساکنان محله‌های مناطق ۲۲ گانه تهران توزیع شده است. داده‌های پیمایش رصد کیفیت زندگی شهری نشان داده که میانگین نمره احساس امنیت در سطح محلات، ۵۳ از ۱۰۰ است. در بین مناطق ۲۲ گانه، ۱، ۲۲ و ۵ بالاترین نمره را در این شاخص به دست آورده‌اند و پایین‌ترین امتیاز به مناطق ۱۳، ۱۲ و ۱۷ تعلق دارد. شاخص احساس امنیت نشان می‌دهد تا چه اندازه شهروندان نگران قربانی شدن خود یا اعضای خانواده‌شان در فضاهای عمومی هستند. همچنین طبق نظرسنجی که اخیراً شهرداری تهران در همین ارتباط از شهروندان تهرانی انجام داده به موضوع «ترس و فضای شهری» پرداخته شده است. در این نظرسنجی از پاسخگویان پرسیده شده که «وقتی هوا تاریک می‌شود تا چه حد از رفت و آمد به‌صورت تنها احساس خطر می‌کنند؟»
نتایج نشان می‌دهد ۳۷ درصد احساس امنیت می‌کنند اما ۴۴ درصد با احساس ترس و عدم امنیت درگیرند و حس ترس و عدم امنیت در بین زنان نسبت به مردان سهم بالاتری را به خود اختصاص داده بود. احساس امنیت تا اندازه‌ای با وضعیت روشنایی معابر و ایجاد نظارت اجتماعی در شب رابطه دارد. پاسخگویانی که معابر محله خود را در شب تاریک دانسته‌ و وضعیت روشنایی آن را نامناسب توصیف کرده‌اند، احساس عدم امنیت بیشتری را ابراز داشته‌اند.
لازم به‌ذکر است که احساس امنیت یکی از بارزترین وجوه بالندگی یک اجتماع و بسترساز رشد، توسعه و ثبات جامعه است. بدیهی است بدون برخورداری از امنیت، نمی‌توان انتظار کارآیی از ساختار شهری به مثابه سیستمی از اجزا و عناصر برای زندگی همراه با رفاه و کرامت انسانی را داشت. بنابراین ضرورت دارد طراحی فضاهای کالبدی به‌سمت ارتقای برخوردهای اجتماعی و روابط همسایگی، اولویت دادن به فضاهای پیاده برای تأمین حرکت آزاد شهروندان و ایجاد مبلمان و نورکافی برای تحقق امنیت زنان در ساعات شب حرکت نماید. مدیریت شهری در دوره کنونی با شعار «تهران شهری برای همه» بیش از گذشته موضوع رفع فضاهای بی‌دفاع شهری را مورد توجه قرار داده است و در بند دوم از ماده ۶۹ برنامه سوم توسعه شهر تهران، شهرداری موظف شده است شناسایی و بهسازی فضاهای بی‌دفاع شهری، نقاط کور و ناامن را با همکاری سایر نهادها و سازمان‌های ذیربط به‌منظورارتقای امنیت اجتماعی در فضاهای شهری و ایجاد احساس امنیت در شهروندان و بویژه زنان، کودکان، توان یابان و سالمندان مورد توجه قرار دهد.
با تکیه بر این الزام، از ابتدای سال‌جاری به‌صورت پایلوت، پروژه شناسایی نقاط بی‌دفاع و خطرپذیر جهت حضور بدون دغدغه زنان و سایر گروه‌های جمعیتی در معرض خطر در سطح منطقه 10 شهرداری تهران آغاز شد. در این مسیر ابتدا انواع آزارهای خیابانی متوجه زنان و برخی نقاط بی‌دفاع شناسایی شد. سپس با برگزاری جلسات و همچنین بازدید‌های میدانی با حضور اعضای شورایاری‌های منطقه، معتمدین محله و عوامل شهرداری، تعداد این نقاط افزایش یافته و تدقیق و اقدامات مورد نیاز جهت رفع آن صورت گرفت که تاکنون قریب به ۱۳۰ نقطه جرم خیز و بی‌دفاع در سطح منطقه شناسایی و رفع شده است. همچنین به‌صورت کلی در مجموع مناطق ۲۲ گانه، بیش از ۱۸۰۰ نقطه بی‌دفاع شناسایی که از این تعداد قریب به ۱۳۰۰ نقطه بی‌دفاع رفع خطر شده است. همچنین در راستای اجرای ماده ۶۹ برنامه سوم، دستورالعمل اجرایی ارتقای احساس امنیت حضور زنان در شهر از طریق شناسایی و بهسازی نقاط بی‌دفاع شهری تدوین شده است که در انتظار تأیید و ابلاغ قرار دارد. در این دستورالعمل به‌منظور مدیریت، راهبری و هدایت اقدامات و انجام هماهنگی میان واحدهای ذی مدخل، شورای اجرایی در سطح مناطق ۲۲گانه به ریاست شهرداری منطقه ایجاد می‌گردد تا برنامه‌ریزی، پیگیری و نظارت جهت رفع فضاهای بی‌دفاع شهری را در سطح مناطق پیگیری و حل و فصل نماید. بدیهی است موضوع فضا‌های بی‌دفاع شهری از خانه‌ای رها شده و بدون ساکن گرفته تا یک پیچ هندسی در مسیر تردد پیاده یا نور‌پردازی غیرکارشناسی تا فضای سبزی که نظارت عمومی روی آن حداقلی است و یا... قابل تأمل است.
فضای بی‌دفاع شهری تصویر نمادین تئوری پنجره شکسته است که احتمال بروز آسیب و جرم خیزی را بیشتر می‌نمایاند.
با وجود این، این مهم می‌تواند حتی در بستر یک سند امنیت شهری توسط شهرداری تدوین گردد هرچند دستورالعمل رفع فضاهای بی‌دفاع یک گام مؤثر بر این اقدام است اما سند امنیت شهری می‌تواند چشم انداز خوبی برای سایر طرح‌ها و برنامه‌های شهری باشد.
امید است طی کمتر از یکسال باقی مانده تا پایان دوره کنونی مدیریت شهری با مشارکت ساکنان و از طریق راه‌اندازی نهضت رفع فضاهای بی‌دفاع شهری در سطح مناطق، مسأله کمبود احساس امنیت شهروندان در فضاهای عمومی شهر از طریق شناسایی و رفع فضاهای بی‌دفاع شهری تا حد قابل قبولی کاهش یابد.

مناطق نارنجی: ۱۵۰ شهر و شهرستان
■تعطیلی بخشی از مشاغل   ■حضور نیمی از کارکنان در محل کار
■تعطیلی مراسم‌ مذهبی و فرهنگی

مناطق زرد: ۱۵۵ شهرستان
■تعطیلی همه مشاغل سطح ۴   ■دو سوم کارکنان در محل کار حضور می یابند
■تعطیلی مراسم‌  مذهبی و فرهنگی

فریبا خان احمدی
خبرنگار
سرانجام پس از دو هفته درخواست‌های مکرر برای تعطیلی یک تا دو هفته‌ای تهران، دیروز ستاد ملی مقابله با کرونا درباره این درخواست تصمیم نهایی را گرفت. ستاد ملی مقابله با کرونا با وجود فشار حداکثری برخی مسئولان سلامت و شهری و حتی کارشناسان حوزه بهداشت مبنی بر تعطیلی دو هفته‌ای تهران بالاخره به جای تعطیلی از اعمال محدودیت‌های جدید و سختگیرانه در پایتخت و شهرستان‌های دارای وضعیت قرمز خبر داد. روز شنبه و در حالی که پایتخت‌نشینان منتظر تصمیم دولت برای تعطیلی دو هفته‌ای تهران بودند و علی‌رغم درخواست رؤسای 65 دانشکده و دانشگاه علوم پزشکی کشور، رئیس شورای اسلامی شهر تهران، رئیس سازمان نظام پزشکی، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی و معاونان وزیر بهداشت، استانداری و فرمانده عملیات مقابله با کرونا در پایتخت مبنی بر اعمال تعطیلی دو هفته‌ای تهران اما در نهایت رئیس ستاد ملی مقابله با کرونا با فوق‌العاده خواندن شرایط کشور اعلام کرد برای عبور از این شرایط با کمترین ضرر همه باید یاری کنند و از شنبه آینده طرح مربوط به اعمال محدودیت‌های شدید با توجه به ویژگی شهرها از نظر وضعیت بیماری اجرا می‌شود و تا پایان کرونا ادامه خواهد داشت. همزمان با رد شدن احتمال تعطیلی تهران فضای مجازی نیز ملتهب شد. اوج‌گیری پیک سوم کرونا اگرچه کاربران فضای مجازی را نگران کرده است و واکنش‌ها به این موضوع با نیش و کنایه به تصمیمات دولت ادامه یافت اما با وجود این و بنا به گفته متخصصان حوزه سلامت دولت هر اندازه هم مصوبه و پروتکل‌های سفت و سختی بنویسد چون مردم بازیگران اصلی این سناریو‌ها هستند اگر توجهی به دستورالعمل‌ها نشان ندهند هرگونه مصوبه و اعمال محدودیتی بی‌فایده خواهد بود. نمونه چنین اظهاراتی انتشار فیلم به صف شدن مردم در مقابل یکی از مغازه‌های مراکز خرید شهرک غرب تهران است که نشان می‌دهد مسئولیت اجتماعی در مقابله با کرونا برای برخی‌ مطاقاً  جایگاهی ندارد. ناگفته نماند آنچه موجب شده عده‌ای از دست‌اندرکاران نظام سلامت نسبت به تعطیلی تهران اصرار ورزند کاهش حضور مردم در اجتماعات و قطع چرخش ویروس در جامعه است. با این اوصاف استدلال مخالفان تعطیلی تهران از حرف‌های دکتر روحانی بر این است که تعطیلی تهران برخی اقشار کم‌درآمد و کارگران و افراد روزمزد را از نظر اقتصادی تحت فشار قرار می‌دهد و تعطیلی کامل نباید مدنظر دولت باشد، از طرفی برخی متخصصان حوزه سلامت نیز بر این امر تأکید دارند که با وجود تعطیلی دو هفته‌ای اتفاق خاصی در روند کنترل اپیدمی نمی‌افتد و چون بحران طولانی مدت شده است، دولت باید بتواند با اعمال محدودیت‌های شدید و نظارت بر اجرای این محدودیت‌ها بار بیماری را کم کند. آمار روزانه ابتلا در کشور از دو روز گذشته از مرز 11 هزار مبتلا عبور کرده و آمار فوتی‌های کرونا در روزهای متوالی به بیش از 400 نفر در روز رسیده است، به استناد آنچه که دکتر جلیل کوهپایه‌زاده رئیس دانشگاه علوم پزشکی ایران می‌گوید: «شکستن گردش انتقال ویروس در جامعه و احیای کادر درمان دو علت مهم نامه‌نگاری رؤسای 65 دانشگاه‌های علوم پزشکی به وزیر بهداشت بود.» پیشنهادی که گفته می‌شود همه جوانب آن در تصمیم‌گیری‌های اعضای ستاد ملی مقابله با کرونا بررسی و مطالعه شده است و بر این اساس راه‌حل رئیس ستاد ملی مقابله با کرونا اعمال محدودیت‌های سختگیرانه‌تر در تهران و شهرستان‌های دارای وضعیت قرمز به جای تعطیلی کامل شهر‌ها است. مسأله اصلی دیگر که روز گذشته در تصمیم گیری‌های جدید رئیس ستاد ملی مقابله با کرونا انتظار می‌رفت در دستور کار قرار بگیرد محدود کردن فرآیند سفر‌ها بود، به گونه‌ای که بنا به اعلام سخنگوی این ستاد؛ «محدودیت بعدی که ایجاد خواهد شد در ترددها خواهد بود. محدودیت ترددها نیز شامل سطح هشدار ۲ و ۳ است یعنی منطقه قرمز و نارنجی که خودروهای بومی با پلاک بومی این شهرستان‌ها نمی‌توانند از شهر خود خارج شوند و به شهر دیگر هم نمی‌توانند وارد شوند و برعکس پلاک‌های غیر‌بومی هم نمی‌توانند وارد شهرهای قرمز و نارنجی یا با سطح هشدار ۳ و ۲ شوند. به دلیل ضمانت اجرایی، طرح جزئیات دیگری هم دارد که اعلام خواهیم کرد.» اوضاع کرونا در کشور به قدری وخیم شده است که از اوایل پاییز دولت انواع محدودیت‌های شدید و برخی پروتکل‌های بهداشتی را در تهران و 25 استان کشور اجباری کرده است، با وجود این موافقان تعطیلی تهران این محدودیت‌ها را کامل نمی‌دانند و معتقدند دولت روش‌های سختگیرانه‌تری را در دستور کارش قرار دهد. این موضوع البته از نگاه ویژه دولت نیز دور نمانده است.
تصمیمات با ویژگی شهرها از نظر وضعیت بیماری اجرا می شود
رئیس جمهوری به صراحت نسبت به تشدید محدودیت‌ها و به حداقل رساندن ترددها و تجمعات تأکید و اعلام کرد: در همین راستا طرحی آماده شده که طی این هفته نهایی خواهد شد و از روز شنبه اول آذرماه در سراسر کشور اجرا می‌شود.» دکتر روحانی همچنین دیروز در جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا با بیان اینکه دولت و همه دستگاه‌هایی که دولت را در راه مقابله با این بیماری یاری می‌کنند، باید الزامات پروتکل‌های بهداشتی را مورد توجه و دقت قرار دهند، گفت: هر چیزی که جزو لوازم مورد نیاز مقابله با این بیماری است از جمله امکانات و تجهیزات توسعه لحظه به لحظه دولت الکترونیک و همچنین کمک سایر دستگاه‌ها و نهادها از جمله نیروهای مسلح به وزارت بهداشت، ضروری است. وی همچنین به اهمیت ضمانت اجرای مصوبات ستاد ملی مقابله با کرونا اشاره کرد و گفت: اگر مصوباتی تصویب و ابلاغ شود، اما توسط عده معدودی اجرا نشود، به هدف خود نخواهیم رسید، لذا باید حتماً با اقلیت متخلف برخورد شود. رئیس جمهوری به حداقل رسیدن تجمعات و ترددهای غیرضرور را یک مسأله مهم و اساسی در راه مقابله با بیماری کرونا عنوان کرد و گفت: با کاهش ترددهای غیرضرور و تجمع‌ها می‌توان ویروس را مهار و از شیوع آن جلوگیری کرد اما متأسفانه در برخی موارد با برگزاری تجمعات غیرضروری همچون تجمع برای پیروزی یک تیم فوتبال یا یک تجمع مذهبی در شهر مشهد مواجه هستیم که این تجمع‌ها ما را با مشکل مواجه می‌کند. دکتر روحانی در ادامه به اهمیت موضوع بیماریابی و شناسایی مبتلایان بدون علامت اشاره کرد و گفت: شناسایی بیمارانی که علامت مشخص ندارند و جداسازی این افراد از جامعه و مردم از اهمیت بالایی برخوردار است که این مهم با افزایش تعداد تست‌های تشخیصی امکانپذیر خواهد بود که در این راه دولت، وزارت بهداشت و شرکت‌های دانش‌بنیان برای تولید کیت‌های تشخیص سریع بیماری همه تلاش خود را انجام می‌دهد. رئیس جمهوری افزود: موضوع جداسازی و قرنطینه مبتلایان و ردیابی بیماران که با کمک وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات انجام می‌شود نیز یکی از اقدامات مهمی است که در راه مقابله با ویروس کرونا انجام می‌شود و وقتی همه این مراحل را انجام دادیم و باز هم مشکل وجود داشت ناچار به اعمال محدودیت‌های بیشتر می‌شویم. دکتر روحانی افزود: تصمیمات کلی برای اعمال محدودیت‌های بیشتر اتخاذ کردیم که از شنبه آینده طرح مربوط به آن با توجه به ویژگی شهرها از نظر وضعیت بیماری اجرا می‌شود و تا پایان کرونا ادامه خواهد داشت. رئیس جمهوری با بیان اینکه مردم باید باور کنند که این بیماری و ویروس همچنان میهمان ناخوانده کشور ما و بسیاری از کشورهای جهان است و باید با این ویروس زندگی کنیم، گفت: تا زمانی که واکسن و داروی قطعی برای این بیماری معرفی نشده و در اختیار مردم قرار نگرفته راهی جز مراقبت از خود، اقوام و دوستان نزدیک خود نداریم.
 100 شهر در وضعیت قرمز
 همچنین سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا درباره مصوبات جدید این ستاد گفت: این طرح طرحی هوشمند و پویا است و بر اساس بررسی‌های وزارت بهداشت از بار بیماری و میزان بستری روزانه بیماران در شهرستان‌ها صورت گرفته است. این طرح شهرستان‌ها را به سطح هشدارهای مختلفی در می‌آورد. در این زمینه سه سطح هشدار تعریف شد. سطح هشدار سه شامل شهرها و شهرستان‌های قرمز، سطح هشدار دو شامل شهرها و شهرستان‌های نارنجی و سطح هشدار یک شامل شهرها و شهرستان‌های زرد هستند. دکتر علیرضا رئیسی تأکید کرد: واقعیت این است که هدف در این محدودیت‌ها، تعطیلی کسب و کار مردم نیست ولی جاهایی مجبوریم به خاطر عدم رعایت پروتکل‌ها و بار زیاد بیمارستان‌ها اعمال محدودیت کنیم. به طور مثال اگر شهرستانی در وضعیت سطح هشدار سه قرار گیرد در این وضعیت بجز مشاغل خیلی ضروری که مربوط به تهیه مایحتاج ضروری مردم، امنیت و سلامت می‌شوند، بقیه مشاغل همه تعطیل هستند. همچنین بر اساس ارزیابی‌های وزارت بهداشت، این تعطیلی ممکن است دو هفته یا کمتر و بیشتر طول بکشد. وی گفت: در ارزیابی اولیه شاید بیش از ۱۰۰ شهرستان مشمول محدودیت‌های سطح قرمز می‌شوند که اکثر مراکز استان‌ها و از جمله تهران جزو این وضعیت قرمز هستند. رئیسی گفت: در وضعیت نارنجی یا سطح هشدار ۲ حدود ۱۵۰ شهر یا شهرستان جزو این محدوده قرار می‌گیرند که محدودیت‌های مشاغل سطح ۳ و ۴ در آنها اجرا می‌شود که جزئیات دقیق‌تر به اطلاع خواهد رسید. حدود ۱۵۵ شهرستان نیز در وضعیت زرد قرار دارند که سطح شغلی ۴ در آنها محدود خواهد شد. رئیسی تأکید کرد: این تصمیمات فقط مربوط به مشاغل نیست، در حوزه مدارس، آموزش، دانشگاه‌ها و مراسم‌ فرهنگی و مذهبی هم شامل محدودیت خواهند شد. در سطح هشدارهای ذکر شده قرمز، نارنجی و زرد آموزش‌ها به‌صورت غیر‌حضوری برگزار خواهد شد و مدارس و دانشگاه‌ها به‌صورت غیر‌حضوری خواهند بود و مراسم مذهبی و فرهنگی به مدت حدود دو هفته فعلاً محدودیت خواهند داشت و پس از آن دوباره فعالیت خواهند کرد.
وی درباره نحوه فعالیت کارکنان، اظهار کرد: اگر سطح هشدار ۳ و منطقه قرمز وجود داشته باشد، حدود یک‌سوم کارکنان در ادارات حضور پیدا می‌کنند و در سطح هشدار ۲ یا نارنجی یک دوم کارکنان حضور پیدا می‌کنند و در سطح یک یا زرد حدود دو سوم کارکنان حضور پیدا خواهند کرد. البته مسئولان ادارات بر اساس ضرورتی که ایجاد می‌شود تعیین خواهند کرد که چه گروهی سرکار حاضر شوند. او ادامه داد: محدودیت بعدی که ایجاد خواهد شد در ترددها خواهد بود. محدودیت ترددها نیز شامل سطح هشدار ۲ و ۳ است یعنی منطقه قرمز و نارنجی که خودروهای بومی با پلاک بومی این شهرستان‌ها نمی‌توانند از شهر خود خارج شوند و به شهر دیگر هم نمی‌توانند وارد شوند و برعکس پلاک‌های غیر بومی هم نمی‌توانند وارد شهرهای قرمز و نارنجی یا با سطح هشدار ۳ و ۲ شوند. به دلیل ضمانت اجرایی، طرح جزئیات دیگری هم دارد که اعلام خواهیم کرد. وی درباره زمان اجرای این محدودیت‌ها، تصریح کرد: زمان اجرا از اول آذرماه در سطح کشور خواهد بود و این یک هفته باقیمانده تا زمان اجرا به بحث آموزش و پرداختن به جزئیات، اطلاع‌رسانی دقیق به مردم اختصاص خواهد یافت و سپس این طرح اجرا خواهد شد.